Skírnir - 01.09.2014, Síða 100

einskorðaðist við þátttöku í NATO-æfingunni Iceland Air Meet
2014 ásamt Norðmönnum, en auk þess komu Bandaríkjamenn,
Hollendingar og Íslendingar að henni. Til að aftengja framlag Finna
og Svía við loftrýmisgæslu NATO var brugðið á það ráð að skil-
greina það sem hluta af „loftvarnaæfingu“ eða „loftvarnaþjálfunar-
verkefni“ (Utanríkisráðuneytið 2014b, 2014c: 72). Markmiðið með
slíkum pólitískum orðaleik var að setja þátttöku þeirra undir hatt
norrænnar samvinnu í stað NATO og í samhengi við varnir Íslands.
En ef rússneskar sprengjuflugvélar — eða aðrar óþekktar flugvélar
— hefðu flogið inn fyrir svonefnt loftvarnasvæði NATO (e.
NATO’s Integrated Air Defense System [NATINADS]), sem nær
um 140 mílur út fyrir 12 mílna lofthelgi Íslands,2 hefðu aðeins
norskar þotur flogið til móts við þær og fylgt þeim út fyrir.3 Eftir
stendur að viðvera Finna og Svía þjónaði fyrst og fremst því mark -
miði að efla stjórnmála- og hernaðarsamstarf þeirra við NATO. Þar
sem hún var í fullu samræmi við aukið samstarf við Norðmenn á
sviði hermála var unnt að tengja hana norrænni samvinnu. Hún
hafði hins vegar ekkert með loftvarnir Íslands að gera.
Þrátt fyrir það er mikill þverpólitískur stuðningur á Íslandi við
norræna samvinnu á sviði öryggis- og varnarmála; það er í samræmi
við þá jákvæðu ímynd sem Norðurlandasamstarfið hefur á öðrum
sviðum. Þannig hafa íslensk stjórnvöld viljað koma að sem flestum
slíkum samnorrænum verkefnum. Að því er varðar hernaðarþætti
hefur áherslan verið á pólitískar útfærslur þátttöku Norðurlanda -
þjóð anna í loftrýmisgæslunni. Danir og Norðmenn hafa þegar sinnt
henni nokkrum sinnum á vegum NATO, en vandamálið við að -
komu Finna og Svía var að finna lausn sem hentaði þeim pólitískt
heima fyrir. Íslendingar eru einnig aðilar að Norræna varnarsam-
starfinu (e. Nordic Defence Cooperation [NORDEFCO]), en fyrir
utan að veita aðgang að landsvæði er þátttaka Íslands einungis tákn-
ræn vegna herleysis þjóðarinnar. Íslensk stjórnvöld hafa ekki síður
lagt mikið upp úr því að taka þátt í samstarfi Norðurlandanna á
sviði borgaralegs og samfélagslegs öryggis, eins og viðbragða við
324 valur ingimundarson skírnir
2 Viðtal við flugmálasérfræðing, 10. júní 2008.
3 Viðtal við háttsettan íslenskan embættismann, 11. nóvember 2013.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 324