Skírnir - 01.09.2014, Page 102

markmið stjórnvalda að gera loftrýmisgæsluna „eðlislæga“ vegna
þess að enginn pólitískur ágreiningur er um það gildismat sem
liggur norrænni samvinnu til grundvallar. Það viðhorf, sem sett
hefur verið fram yst á vinstri væng stjórnmálanna, að betra sé að
hafa hér finnskar og sænskar flugsveitir en flugsveitir NATO-þjóða
er til marks um það. Samstöðuyfirlýsing Norðurlandanna nær ekki
til hernaðaröryggis. Hins vegar má fullyrða að kjarni hennar um
samfélagsöryggi og varnir gegn náttúruvá hafi miklu meiri þýðingu
fyrir íslensk öryggismál. Hún styrkir einnig þverpólitískar hug-
myndir um gildi Norðurlandasamstarfsins ef til neyðarástands kemur.
Það á ekki síður við um efnahagslegt öryggi, enda sýndu Norður-
landaþjóðirnar samstöðu með Íslendingum með því að veita neyðar -
lán í kjölfar hruns bankakerfisins.
Tillögur Stoltenbergs um norðurslóðir eru í samræmi við þá
ákvörðun að gera svæðið að forgangsmáli í íslenskri utanríkisstefnu.
Aðgerðir til að koma á fót norrænu neyðarteymi og styrkja eftirlit
með hafsvæðum á norðurslóðum munu vafalaust fá aukið mikil-
vægi í framtíðinni vegna gas- og olíuvinnslu. Ekki er þó við því að
búast að Íslendingar muni leggja mikið af mörkum til norrænnar
þátttöku í alþjóðlegum aðgerðum, en Stoltenberg vildi stórauka
samstarf á því sviði. Ástæðan er sú að stjórnvöld hafa skorið mjög
niður fjárframlög til Íslensku friðargæslunnar.
Almennt tekur aukið samstarf Norðurlandaþjóðanna á sviði
öryggis- og hermála mið af hugmyndafræðilegum gildum, hag-
kvæmn is- og rekstrarsjónarmiðum og aukinni áherslu á svæðis -
bundið samstarf. Þótt hugtakið „norrænt öryggissamfélag“ hafi
ekki verið nefnt í því sambandi má fullyrða að þróunin sé í þá átt
þegar kemur að samfélagslegu eða borgaralegu öryggi (sjá Deutsch
1957). Á hinn bóginn er enginn hljómgrunnur fyrir myndun form-
legs þverþjóðlegs hernaðarbandalags undir formerkjum eins konar
„Bandaríkja Norðurlanda“ sem reist yrði á sameiginlegri öryggis-
tryggingu (sjá Saxi 2011: 68–69). Stefna allra norrænu ríkjanna í ör-
yggismálum er reist á hefðbundnum fullveldis- og þjóðríkishug -
myndum. Og hagsmunir þeirra eru um margt ólíkir og mótaðir af
ólíkum sögulegum og landfræðipólitískum hefðum. Skýrt dæmi
þess var að á tíma kalda stríðsins ákváðu stjórnvöld í Noregi,
326 valur ingimundarson skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 326