Skírnir - 01.09.2014, Side 107

331staða íslands …
ekki í sömu hæð og farþegavélar. Rússnesk stjórnvöld svöruðu at-
hugasemdum íslenskra stjórnvalda á lágstemmdan hátt með því að
ítreka að herflugið væri í samræmi við alþjóðalög. Þau útilokuðu þó
ekki að brugðist yrði við með beinskeyttara orðalagi og á opin-
berum vettvangi ef Íslendingar héldu áfram að kvarta undan flug-
inu.11
Áhersla íslenskra stjórnvalda á landsvæði tók mið af ríkis mið uð -
um hagsmunum í öryggismálum (sjá Barry Buzan 1991; Buzan,
Wæver og de Wilde 1998: 195, 204; Buzan og Wæver 2003; Wæver
1998: 88; Booth 2007) og líta má á hana sem tilraun til að laga sig að
nýjum veruleika eftir brottför Bandaríkjahers. Ekki er þó þar með
sagt að stefnan hafi verið án skírskotana til þverþjóðlegra þátta.
„Nýjar ógnir“ voru hluti af öryggispólitískri orðræðu sem snerist
aðallega um borgaralegt öryggi á sjó, leit og björgun eða baráttuna
við alþjóðlega glæpastarfsemi eða hryðjuverk. Efnahagshrunið á Ís-
landi árið 2008 varð til þess að auka vægi slíkra sjónarmiða. Og
þverfagleg áhættumatsnefnd, sem skipuð var embættismönnum og
fræðimönnum, beitti slíkri nálgun, enda komst hún að þeirri
niðurstöðu í skýrslu sinni frá árinu 2009 (Áhættumatsnefnd 2009),
að Ísland stæði ekki frammi fyrir hernaðarógnum hvorki til skamms
né meðallangs tíma.12
Samfélagsáfall og landvarnir
Það áfall, sem Ísland varð fyrir með hruni bankakerfisins, leiddi til
þess að stjórnvöld settu samfélags- og efnahagsöryggi í forgang á
kostnað hefðbundinna landvarna. Skýrasta táknræna dæmi þess var
sú ákvörðun samsteypustjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri
hreyf ingarinnar — græns framboðs (VG) að leggja niður Varnar-
málastofnun sem hafði verið komið á fót árið 2008 til að sjá um rat-
sjáreftirlit og halda utan um samstarfið við NATO (Skýrsla
skírnir
11 Sama heimild.
12 Höfundur var formaður áhættumatsnefndarinnar, en hér var um að ræða sjálf -
stæða þverfaglega nefnd sem utanríkisráðherra skipaði. Í henni sátu 13 emb -
ættis menn, fræðimenn og sérfræðingar.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 331