Skírnir - 01.09.2014, Qupperneq 115

339staða íslands …
Bandaríkjamenn. Loks tók ein ratsjárvél NATO þátt í æfingunni
en hún var staðsett í Noregi („Erlendar herþotur væntanlegar“
2014).
Lögð var mikil áhersla á það að Finnar og Svíar væru hér aðeins
til æfinga en ekki til að taka þátt í loftrýmisgæslunni. Framkvæmda -
stjóri NATO, Anders Fogh Rasmussen, notaði tækifærið til að lýsa
yfir ánægju sinni með aukið samstarf Finna og Svía við NATO. En
í yfirlýsingu bandalagsins var tekið sérstaklega fram að engin tengsl
væru milli heræfingarinnar og loftrýmisgæslu Norð manna, enda
væru það aðeins NATO-þjóðir sem sinntu henni (NATO 2014).
Heræfingin fólst m.a. í þjálfun í loftbardögum milli ólíkra orr-
ustuþotna og öðrum þáttum sem varða lofthernað. NATO hafði
yfirumsjón með henni í Þýskalandi, en hún fór fram undir stjórn
Norðmanna. Þannig gátu Norðurlandaþjóðirnar æft saman loft-
hernað en einnig samhæft aðgerðir sínar til að gera þeim kleift að
taka þátt í aðgerðum NATO.
Sú spurning vaknaði hvort Rússar mundu láta reyna á þessa
táknrænu norrænu samstöðu undir hatti NATO með því að láta
sprengjuflugvélar sínar fljúga inn á loftvarnarsvæði bandalagsins.
Rússnesk stjórnvöld ákváðu hins vegar að sitja á sér að þessu sinni.
Ekki dró því til neinna tíðinda meðan á loftrýmisgæslunni stóð í
samskiptum Rússlands og NATO. Þótt hugmynd Stoltenbergs
hefði gengið út á að Finnar og Svíar tækju með beinum hætti þátt í
loftrýmisgæslu NATO lagði hann til að það yrði gert í áföngum.
Hann gerði einmitt ráð fyrir því að hafist yrði handa með þátttöku
þeirra í heræfingunni Norður-Víkingi. Því má segja að fyrsta áfanga
í átt að þessu marki hafi verið náð. Enn er þó of snemmt að spá því
hvort þeir muni á síðari stigum taka fullan þátt í aðgerðinni.
Metnaðarfyllsta tillaga Stoltenbergs snýst um að Norðurlöndin
skuldbindi sig til að verja hvert annað ef eitt þeirra verði fyrir árás
eða öðru áfalli. Reyndar útvatnaði Stoltenberg hana með því að taka
fram að slík öryggistrygging hefði ekki áhrif á skuldbindingar nor-
rænu ríkjanna gagnvart Sameinuðu þjóðunum, NATO og ESB.
Samstöðuyfirlýsing Norðurlandanna frá árinu 2011 hefur ekki að
geyma pólitíska eða hernaðarlega öryggistryggingu. Hún er byggð
á upphöfnum „norrænum gildum“ eins og utanríkispólitískum
skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 339