Skírnir - 01.09.2014, Qupperneq 148

1912: 48 49). Höfundur Hungurvöku nefnir Gissur „hinn fróða
mann“ (Hungrvaka 2002: 3).
Til Gissurar er enn vitnað í svonefndri Veraldarsögu (1988: 47)
sem samin er eftir latneskum lærdómsritum, líklega fyrir 1190, og er
um svonefnda heimsaldra; í þetta sinn er hann tengdur vitneskju um
Konráð keisara III (d. 1152). Gissur mun hafa verið höfundi sög-
unnar til ráðuneytis og veitt honum vitneskju. Í verkinu er fjallað
um sögu heimsins frá upphafi og fram undir 1190. Þarna segir frá
Eneasi sem komst undan þegar Trója var unnin og settist að á Ítalíu
og varð forfaðir Rómúlusar og Remusar (Veraldar saga 1988: 34 35).
Sömu meginatriði um Eneas og afspringi hans má finna í Rómverja-
sögu sem kann að hafa verið til þýdd í tíð Snorra en er þó ekki víst
(Rómverja saga II 2010: 225, 228; Wellendorf 2014: 1–17). En þetta
voru fræði sem aristókratar í Vestur-Evrópu tileinkuðu sér og þótt-
ust geta rakið ættir sínar til Tróju. Íslenskir lærdómsmenn 12. aldar
fengust svo við að tengja saman norræna sögu og almenna veraldar-
sögu. Eftir Sæmundi fróða er t.d. haft að Ágústus hafi komið á friði
þegar Frið-Fróði var konungur í Danmörku og Fjölnir í Svíþjóð.
Ari fróði mun hafa skrifað um heimsaldra og rakti langfeðgatal frá
dögum Krists og fram á eigin tíma (Sverrir Jakobsson 2007: 66–67).
Veraldlegir höfðingjar víða um Vestur-Evrópu, eða aristókratar al-
mennt, töldust eiga sameiginlega evrópska sögu og menningu. Sögu-
leg vitund var vakin, saga einstakra landa fékk upphaf og framvindu
að kristnum hætti og var sett fram kerfisbundið og skipulega með
kristnu tímatali. Í þessu ljósi ber að skoða Íslendingabók Ara fróða
og talað er um sögugerð Landnámu (sbr. Sveinbjörn Rafnsson 2001).
Áhugi á að flokka og kerfisbinda var vaknaður, Landnáma og Ís-
lendingabók eru til vitnis um það. Og til urðu lærð verk um fleira en
sagnfræði, svo sem Fyrsta málfræðiritgerðin, og af þessum meiði er
fyrrnefndur Háttalykill Rögnvalds jarls Kala og Halls, frá um 1142.
Skoða ber Háttatal, skáldskaparfræði og goðafræði Snorra í þessu
samhengi. Eins og fjallað var um heiðna guði Grikkja og Rómverja
þótti verjandi að fjalla um heiðna guði norræna. Sams konar fræðileg
afstaða kom fram til laga og lögfræði, lög voru skráð og flokkuð og
fyrir áhrif frá Biblíunni vaknaði áhugi á upptökum laga og hinum
miklu löggjöfum sem voru dáðir, allt frá Móses til Úlfljóts (Sigurður
372 helgi þorláksson skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 372