Skírnir - 01.09.2014, Síða 169

393upprisa guðrúnar ketilsdóttur
leikar þá sem nú. En samkvæmt lýsingu Jónasar Rafnar á tali
Guðrúnar telst frásögn hennar tæplega til sagnamenningar í hans
huga heldur sem einskonar samhengislaus ruglandi skrítimennis
sem talar við sjálft sig. Jónas lýsir frásagnarstíl Guðrúnar sem eins-
konar síbylju, suðu. „Gunna var sí-masandi,“ segir hann, talaði við
sjálfa sig á leið sinni milli bæja „svo suðan heyrðist langar leiðir“
(Jónas Rafnar 1929–1931b: 71). Með þessum formála á undan sög-
unni setur hann textann niður og grefur undan honum. Með viður-
nefninu „suða“ sem henni er gefið af þeim sem ritstýrðu texta
hennar og flokkuninni „flónska“ má segja að mat 20. aldar manna
á textanum hafi byggst á ólæsi á menningarheim Guðrúnar svo og
fastmótuðum hugmyndum um það hvernig virðingarverðar frá-
sagnir af ævi fólks skyldu vera.
Að sviðsetja sig
Margir fræðimenn hafa bent á hve misvísandi sú útbreidda hug-
mynd er að eitthvað sé til í raun og veru sem heiti sönn og rétt sjálfs-
ævisaga (Brockmeier og Harré 2001). Með ritun sjálfsævisagna er
fólk oftast að birta þá mynd af sér sem því þykir æskileg, mynd sem
það er sjálft sátt við og vill að aðrir hafi af sér. Þetta er óháð því
hvað sé endilega satt og rétt — því sem raunverulega gerðist. Hér
skiptir litlu hvort það sem Guðrún segir um líf sitt sé rétt eða ekki,
hvort hún var til dæmis í raun og veru dugleg vinnukona með
munninn fyrir neðan nefið. Segja má að sannleikurinn í frásögninni
sé ekki til í þessu ljósi, við getum aldrei vitað hvort þetta sé satt. Það
sem er hinsvegar hægt að greina, eins og Brockmeier og Harré
(2001: 49) benda á, er samhengið sem frásögnin verður til í og sú
mynd sem sögumaður varpar fram.
Skoðum nánar hvaða sjálfsmynd Guðrún skapar af sér í text-
anum. Þegar fólk færir sjálfsævisögur í letur má segja að það hafi
alltaf eitthvert viðmið til hliðsjónar um hvað teljist vera fyrir-
myndarlíf (Freeman og Brockmeier 2001: 82). Svo skrifar það inn
í þann ramma eða á móti honum en viðmiðið er alltaf nálægt. Þetta
viðmið er menningarbundið því að í hverjum menningarheimi ríkja
ólíkar hugmyndir um hvað sé „gott líf“. Það sem telst fyrirmynd-
skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 393