Skírnir - 01.09.2014, Side 174

Það sem ekki er sagt
Það er tvennt sem helst vekur athygli þegar hugað er að því sem
ekki er sagt í ævisögu Guðrúnar Ketilsdóttur. Annars vegar það sem
snýr að uppvexti og afdrifum sonar hennar og hinsvegar það að hún
víkur ekki einu orði að Móðuharðindunum.
Guðrún lýsir ekki miklum tilfinningum en lesandi finnur glöggt
fyrir þeim í gegnum textann. Guðrún tjáir reiði og gremju vegna
svika Illuga, hvernig hún mátti „sluma og þegja“ meðan hann fór
stelpu af stelpu og sólundaði eigum þeirra. Ennfremur þegar hún
verður fyrir ranglæti: „Ergist hvur með aldrinum og svo fór um
mig.“ Þá talar hún mjög hlýlega um son sinn og verður það enn ljós-
ara þegar hún lýsir verstu hliðum Illuga föður hans í setningunni á
undan: „… hann var þræll og fantur, nema við hórur sínar sem hann
lá í. [Kom] þá Jón minn og ól ég hann upp og líktist hann mér með
dyggð og ráðvendni.“ Síðar greinir hún frá sárindum vegna nánasar-
legrar framkomu húsbænda við son hennar: „Jón minn konfer-
meraður en lapþunnir voru grautarnir þar og öngvan bita fékk hann
fyrir utan mat sinn.“ En hún segir ekkert frá örlögum Jóns né
hvernig honum reiddi af eftir skilnað þeirra hjóna. Guðný Hall-
grímsdóttir greinir í bók sinni frá þeim þungu örlögum sem mættu
iðulega börnum vinnukvenna. Þungaðar vinnukonur stóðu frammi
fyrir því að barnið yrði tekið og sett í fóstur sem sveitarbarn. Laun
vinnukvenna dugðu ekki til að kosta uppeldi barna, jafnvel ekki
hraustra og duglegra kvenna eins og Guðrúnar (Guðný Hallgríms-
dóttir 2013: 106).
Þegar Guðrún giftist Illuga er það hún sem leggur til allt sem
þarf í bú þeirra, en hann á lítið sem ekkert. Allar eignirnar eru hins-
vegar skráðar á hans nafn við hjónabandið. Þegar Guðrún segir
skilið við Illuga stendur hún uppi eignalaus. Meira að segja fötin
utan af henni eru seld upp í skuldir hans. Þau slitu samvistum árið
1803 þegar Guðrún var 44 ára. Þá stóð hún uppi jafn snauð og þegar
hún hóf vinnumennskuna en með einkason sinn á sjöunda ári og
átti á hættu að hann yrði tekinn frá henni vegna fátæktar. Niður-
setningar gátu átt illa vist þegar matarskorturinn var svo mikill sem
hann var á þessum tíma. Ekki þótti ástæða til að hlaða undir þá sem
398 brynja þorgeirsdóttir skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 398