Skírnir - 01.09.2014, Qupperneq 187

411frekar breskt pund en afrísk stúlka
til baka til lands þar sem hann kann að verða fyrir ofsóknum og
viðkomandi ríki veitir honum ekki vernd. Á þessum samningi
grundvallast málsmeðferð hælisumsókna og einnig móttaka kvóta-
flóttamanna, þ.e. fólks sem er þegar skilgreint sem flóttamenn og
er boðin vernd í öruggu ríki, en sú ákvörðun er á hendi viðtöku-
ríkisins. Fólk sem sér aðrar ástæður til að fara á milli landa á ekki til-
kall til réttinda að alþjóðalögum og er því háð löggjöf þess ríkis sem
það óskar að flytjast eða ferðast til. Málefni hælisleitenda og flótta-
fólks rata hins vegar oftar í fræðilega og almenna umræðu en la-
gaumgjörð ríkja um innflutning fólks sem ekki fellur í þessa hópa.
Almennt er fólki frjálst að yfirgefa heimaland sitt en sama gildir
ekki um það að setjast að í nýju landi.2 Það eru því einkum áfanga -
staðirnir — velmegunarlöndin — sem hafa áhrif á þróun fólks-
flutninga í heiminum; þar eru reistar hinar lagalegu skorður (Zol -
berg 1989: 206). Ísland er eitt þeirra landa.3 Útlendingar frá löndum
Evrópska efnahagssvæðisins (EES) geta sest að á Íslandi til atvinnu
án sérstakra leyfa. Öðru máli gegnir hins vegar um fólk frá löndum
utan EES en það þarf að sækja um dvalarleyfi og eftir atvikum at-
vinnuleyfi til að geta dvalið og starfað á Íslandi.
Í þessari grein verður fjallað um aðgengi útlendinga utan EES
að Íslandi samkvæmt núgildandi lögum og alþjóðasamningum sem
þau byggjast á. Leitast verður við að svara þeirri spurningu hvaða
stefna felist í lögum um útlendinga og lögum um atvinnuréttindi
útlendinga frá árinu 2002 varðandi það hverjir mega setjast að á Ís-
landi og hverjir ekki. Sérstaklega verður vikið að fyrirstöðu gegn
mögulegum breytingum á gildandi regluverki, einkum andstöðu við
frumvarp til nýrra útlendingalaga sem Ögmundur Jónasson, þá inn-
anríkisráðherra, lagði fyrir Alþingi í upphafi árs 2013. Rétt er að
geta þess að greinarhöfundur fór fyrir starfshópi þriggja ráðuneyta
skírnir
2 Um ástæður og áhrif fólksflutninga, sjá Castles og Millers, 2009; Guild og Bigo
2005; Martin o.fl. 2014; Massey, 2005; Portes og Dewind 2007; Zolberg, 1989. Um
kenningar um stefnumótun ríkja varðandi alþjóðlega fólksflutninga, sjá Meyers,
2000, 2004; Zolberg 1999.
3 Að undanskildu árinu 1992 og árunum 2009–2011 (eftir efnahagshrunið) fluttust
fleiri erlendir ríkisborgarar til Íslands á árunum 1986–2012 en frá því (Hagstofan
2012).
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 411