Skírnir - 01.09.2014, Page 192

rasískur.6 Regluverkið er hins vegar ekki aðeins greypt í lög og
stofnanir innanlands heldur einnig byggt á alþjóðasamningum og
alþjóðasamstarfi. Þess vegna þarf bæði að takast á við málaflokkinn
í alþjóðlegu og innlendu samhengi.
Mörkin milli „okkar“ og „hinna“
Á síðastliðnum áratugum hafa orðið veigamiklar breytingar á reglu-
verki í kringum fólksflutninga í Evrópu. Ríkisborgarar Evrópska
efnahagssvæðisins (EES) geta flust á milli landa — að því gefnu að
þeir geti séð fyrir sér — og landamæraeftirlit hefur að mestu verið
aflagt innan svæðisins. Þessar breytingar hafa ekki einungis áhrif á
fólk sem býr í Evrópu heldur líka hina sem utan álfunnar búa en
vilja heimsækja tiltekin ríki eða setjast þar að. Evrópusamruninn
hefur því haft afgerandi áhrif á lagaumgjörð einstakra Evrópuríkja
um málefni útlendinga.
Á Íslandi voru núgildandi lög um útlendinga sett árið 2002, en
samhliða voru sett ný lög um atvinnuréttindi útlendinga. Þessir tveir
lagabálkar eru háðir hvor öðrum, enda kveður annar á um rétt út-
lendings til dvalar og hinn um rétt (sama) útlendings til atvinnu.
Lagasetningin var umdeild jafnt á Alþingi sem í þjóðfélaginu. Hins
vegar má færa fyrir því rök að nauðsynlegt hafi verið á þessum tíma
að setja ný heildarlög um málefni útlendinga enda hafði mikið vatn
runnið til sjávar frá því að þágildandi lög um eftirlit með útlend-
ingum öðluðust gildi árið 1965. Lögin höfðu tekið veigamiklum
breytingum, einkum árið 1993 þegar Ísland gerðist aðili að EES-
samningnum, árið 2000 með þátttöku í Schengen-samstarfinu7 og
416 halla gunnarsdóttir skírnir
6 Philip Cole (2000: 30-34) fjallar um rasískar rætur útlendingalaga á Vesturlöndum,
svo sem í Bandaríkjunum, Kanada, Ástralíu og Bretlandi. Lögin voru jafnvel upp-
haflega sett til að halda fólki af ákveðnum uppruna fjarri viðkomandi ríki. Smám
saman hefur löggjöf þessara ríkja þó orðið almennari og tekur — að minnsta kosti
í orði — ekki til sérstakra kynþátta eða etnískra hópa.
7 Með Schengen-samkomulaginu var landamæraeftirlit milli aðildarríkjanna afn-
umið og tekið upp samstarf um eftirlit á ytri landamærum. Aðilar að Schengen
eru öll ríki Evrópusambandsins fyrir utan Írland og Bretland, auk EFTA-ríkj-
anna fjögurra, þ.e. Íslands, Liechtenstein, Noregs og Sviss.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 416