Skírnir - 01.09.2014, Blaðsíða 195

419frekar breskt pund en afrísk stúlka
hælisleitandi fái umsókn sína tekna fyrir í mörgum löndum. Löggjöf
Schengen-ríkjanna hefur byggst á því að fullvíst sé að hælisleitandi
fái réttláta málsmeðferð í því aðildarríki sem hann er sendur til
(Dyflinnarreglugerðin 2003: 1.-3. gr.; Erna Kristín Blöndal 2010).
Sá galli er hins vegar á gjöf Njarðar að hælisleitendur skiptast
ekki „jafnt“ niður á ríkin. Landfræðileg lega hefur mikil áhrif en
aðrir þættir gegna einnig hlutverki, svo sem söguleg samskipti milli
ríkja (t.a.m. milli nýlenduvelda og nýlendna), tungumálakunnátta
hælisleitanda og etnískur fjölbreytileiki ríkisins. Þá getur „orðið á
götunni“ haft áhrif, þ.e. hvar hælisleitendur telja líklegast að um-
sóknir þeirra verði tekin til greina (Hagstofa Evrópusambandsins
2012).
Dyflinnarsamstarfið hefur sætt gagnrýni og getur tæplega haldið
áfram óbreytt, einkum eftir að Mannréttindadómstóll Evrópu
komst að þeirri niðurstöðu í byrjun árs 2011 að bæði belgísk og
grísk stjórnvöld hefðu gerst brotleg við Mannréttindasáttmála Evr-
ópu þegar afganskur hælisleitandi var sendur til baka frá Belgíu til
Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.9 Dómurinn
staðfesti það sem Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna, Rauði
krossinn, Amnesty International og fleiri mannréttindasamtök
höfðu ítrekað vakið athygli á — að aðstæður hælisleitenda í Grikk-
landi væru óviðunandi og að önnur aðildarríki Schengen gætu ekki
firrt sig ábyrgð á því. Talsverð umræða hafði átt sér stað innan Evr-
ópusambandsins um þennan vanda og árið 2010 var sett á laggirnar
sérstök stuðningsskrifstofa í hælismálum (European Asylum Sup-
port Office) með það að markmiði að bæta samstarf um málefni
hælisleitenda og „aðstoða aðildarríkin við að sinna evrópskum og
skírnir
9 Sjá dóm Mannréttindadómstóls Evrópu nr. 30696/09 í máli M.S.S. gegn Belgíu og
Grikklandi, 2011. Dómurinn yfir Grikklandi laut að málsmeðferð og aðbúnaði
hælisleitandans og taldi dómstólinn litlar líkur á að umsóknir hælisleitenda í
Grikklandi væru skoðaðar gaumgæfilega. Með dóminum voru belgísk stjórnvöld
jafnframt kölluð til ábyrgðar. Þá þegar hafði Mannréttindadómstóllinn beint þeim
tilmælum til Noregs að endursenda ekki hælisleitanda til Grikklands á meðan
beðið væri þessarar niðurstöðu í málinu gegn Belgíu og Grikklandi. Strax í kjöl-
farið gáfu íslensk stjórnvöld út að endursendingar til Grikklands yrðu stöðvaðar
og fleiri ríki fylgdu á eftir („Sendingar hælisleitenda til Grikklands stöðvaðar að
svo stöddu“ 2010).
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 419