Skírnir - 01.09.2014, Side 196

alþjóðlegum skyldum sínum til að veita fólki sem þess þarfnast
vernd“.10 En á sama tíma eyddu Grikkir milljónum evra í að reisa
yfir tíu kílómetra langa girðingu til að takmarka „ólöglegan“ inn-
flutning fólks frá Tyrklandi. Þeir sem þaðan koma hafa margir
hverjir ferðast langan veg frá átakasvæðum í von um vernd eða betra
líf. Á landamærunum eru mannréttindi fólks þverbrotin og hælis-
leitendum snúið við án þess að þeir fái að gera grein fyrir máli sínu.
Önnur leið að svæðinu er yfir haf en þar hætta hælisleitendur ekki
aðeins lífi sínu heldur geta þeir einnig mætt grísku landhelgisgæsl-
unni sem reynir að snúa fólki við.11 Þeir sem komast til Grikklands
eiga á hættu að vera hnepptir í varðhald um lengri tíma þar sem
aðbúnaður er ómannúðlegur og án þess að skýrt sé hve lengi þeim
verður haldið þar eða fyrir hvaða sakir (Amnesty International
2013: 5-6, 17-23). Þótt hluti þeirra sem reynir að komast til Evrópu
gegnum Grikkland eigi ekki rétt til alþjóðlegrar verndar þá er þar
líka fólk sem þarf sannarlega á vernd halda en er vísað frá landa-
mærunum þvert á alþjóðleg mannréttindalög.12 Þetta er fólk sem
420 halla gunnarsdóttir skírnir
10 Þýðing höf. úr ensku: „… helping Member States fulfill their European and in-
ternational obligations to give protection to people in need. EASO acts as a centre
of expertise on asylum.“ (European Asylum Support Office [án ártals])
11 Mannréttindadómstóll Evrópu komst að þeirri niðurstöðu árið 2012 að Ítalía
hefði gerst brotleg við Mannréttindasáttmála Evrópu með því að snúa við hópi
fólks á flótta frá Líbíu árið 2009. Dómstóllinn taldi m.a. að ítölskum stjórn-
völdum hefði borið skylda til að kanna hvort lífi og frelsi fólksins væri stofnað í
hættu í Líbíu, en Líbía hefur ekki fullgilt flóttamannasamninginn (sjá nánar dóm
Mannréttindadómstóls Evrópu nr. 27765/09 í máli Hirsi Jamaa o.fl. gegn Ítalíu).
12 Samkvæmt Flóttamannasamningnum og íslenskum útlendingalögum telst flótta -
maður „… útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að
vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum
þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki, eða vill ekki, vegna
slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan
þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur
ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta hverfa aftur þangað …“ Ofsóknir eru nánar
skilgreindar í lögunum sem athafnir sem fela í sér alvarleg brot á grundvallar-
mannréttindum, annað hvort í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar.
Skilgreining á hugtakinu flóttamaður er þannig þröng og á t.a.m. ekki við ef út-
lendingur sætir einhvers konar ofsóknum en heimaríki getur veitt honum vernd.
Mörg ríki hafa leitt í lög svokallaða viðbótarvernd en með henni er vernd veitt ein-
staklingum sem falla ekki undir hina þröngu skilgreiningu flóttamannahugtaks-
ins. Á Íslandi var viðbótarvernd lögfest með breytingarlögum nr. 115/2010 og
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 420