Saga - 2010, Qupperneq 18

Spurningin um hvort „stöðlunin“ og aðgreining í réttan kristin-
dóm og villu hafi falið í sér „fölsun“ og fráhvarf frá frummyndinni,
kenningu Jesú frá Nazaret, hlýtur síðan að teljast guðfræðileg spurn-
ing en ekki sagnfræðileg.
Bók Bauers kom fyrst út í Þýskalandi á viðsjárverðum tímum
(4. áratug 20. aldar). Það tafði áhrif hennar utan þýska málsvæðisins.
ensk útgáfa lagði grunn að endurreisn hennar nokkrum áratugum
síðar.
Undirritaður komst í tæri við rit Bauers um rétttrúnaðinn og trú-
villuna í lok 8. áratugar aldarinnar sem leið og áhrifin urðu varanleg.
Hér var sagan rituð neðanfrá og upp. Túlkunarforskotið var tekið frá
þeim sem sigruðu og fræðimaðurinn tók sér stöðu með þeim sem
urðu undir. Rit Bauers kemur mér fyrir sjónir eins og forboði að
endur skoðun sem varð síðar á 20. öldinni, er saga kvenna, barna og
ýmissa undirokaðra hópa ruddi sér til rúms. Þar var sjónarhornið
oftar en ekki félagssögulegt en er hugmyndasögulegt hjá Bauer.
Bókin minnir á að sagnfræði er iðulega rituð út frá sjónarhorni sig-
urvegara. Sú staðreynd kallar á sífellda varúð bæði við ritun og lest-
ur sagnfræðilegra verka.
Hjalti Hugason
Björn Lárusson, The Old Icelandic Land Registers (Lund: Lunds
uni versitet 1967).
Hin merka bók The Old Icelandic Land Registers er doktorsrit Björns
Lárussonar hagsögufræðings og kom hún út fyrir ríflega fjórum ára-
tugum, árið 1967. Þetta er bók sem lítið lætur yfir sér og fáir hafa lesið
miðað við hversu útbreiddar meginniðurstöður hennar hafa orðið í
íslenskri sagnfræði. Þær eru orðnar það viðteknar að margir ganga út
frá þeim sem sögulegum staðreyndum um samfélagsgerð fyrri alda.
Viðfangsefni Björns var að kanna elstu heildstæðu jarðabækurnar
fyrir Ísland frá árunum 1686 og 1695. Markmið hans var að fastsetja
fjölda lögbýla og skoða eignarhald og hvað hefði haft áhrif á breyt-
ingar á kúgildaleigu, landskuld og jarðardýrleika. kjarni niðurstaðna
Björns, eftir að hafa rannsakað elstu jarðabækurnar frá lokum 17. ald-
ar, sem ná yfir Ísland í heild, er að íslenskt samfélag hafi verið afar
lagskipt og fáir búið á eigin jörð. Í landinu hafi verið um 4000 lögbýli.
krúnan átti 16% jarðeigna, kirkjuleg yfirvöld 32% og einstaklingar
52% jarða. Þótt ríflega helmingur jarða hafi verið í einkaeign, þá voru
spurning sögu18
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 18