Saga - 2010, Side 30

Þessi bók lýsir átakasögu Íraks. en undirtónn hennar er jákvæður
og Batatu er bjartsýnn á framtíð og möguleika þjóðarinnar.
Augljóslega hefur saga Íraka síðustu 30 árin ekki verið í takt við
væntingar Batatu. en fyrir marga Íraka er það mikilvægt að þeim
takist að endurheimta þessa trú á framtíðina og að morgundagurinn
verði betri en dagurinn í dag. Ég vildi óska að ég gæti skrifað slíka
bjartsýnisbók um Írak í dag.
Magnús Þorkell Bernharðsson
Henri Lapeyre, Géographie de l’Espagne morisque (París: École
pratique des hautes études 1959).
Það vekur ávallt aðdáun mína þegar fræðimönnum tekst að segja
eitthvað algjörlega nýtt um viðfangsefni sem almennt er talið að hafi
verið tæmt eða að minnsta kosti hafi svo mikið verið skrifað að ekki
sé ástæða til að hreyfa við því í bráð. Slíkt afrek vann franski sagn -
fræðingurinn Henri Lapeyre árið 1959, þegar hann gaf út stórfeng-
legt rit um svonefnda „moriscos“ á Spáni. Þeir voru afkomendur
múslima sem bjuggu á Pýreneaskaga þegar kristnir konungar lögðu
svæðið undir sig á ofanverðum miðöldum, allt til ársins 1492. Á
bilinu 1502–1524 var þessum hópi gert að taka kristna trú og það
varð úr, en aðeins í orði kveðnu. Stöðugar erjur voru um trúhneigð
og hátterni „moriscos“ og svo fór að árið 1609 afréð Filippus þriðji
Spánarkonungur að reka þá úr landi alla sem einn — ríflega 300
þúsund manns. Lapeyre var nemandi Fernands Braudel og lauk árið
1955 við doktorsritgerð um viðskiptatengsl Frakklands og Spánar á
dögum Filippusar annars Spánarkonungs. Í hinu mikla riti sínu um
Miðjarðarhafið á dögum sama konungs ræðir Braudel víða um
„moriscos“ og má vera að þar hafi Lapeyre fengið hugmynd að nýrri
bók, sem gjörbreytti þekkingu manna á þessum merkilega minni-
hlutahópi. Í fyrstu setningu formála segir Lapeyre eins og afsakandi
að vissulega hafi margt verið skrifað um brottrekstur „moriscos“ en
í of miklum mæli út frá pólitískum sjónarhóli með það að markmiði
að ýmist réttlæta eða fordæma aðgerðina. Fyrir vikið hafi hópurinn
sem slíkur gleymst, og það höfðu raunar katalónski sagnfræðingur-
inn Joan Reglà og argentínskur starfsbróðir hans Tulio Halperin
Donghi bent á í greinum sem komu út í byrjun sjötta áratugarins.
Lapeyre bætti um betur — og það með slíkum hætti að bókin er
ennþá grundvallarrit á fræðasviðinu. Þótt áform hans að aflokinni
spurning sögu30
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 30