Saga - 2010, Qupperneq 94

steinunn kristjánsdóttir og gísli kristjánsson
Skreiðin á Skriðu
Um tengsl milli
Skriðuklausturs og Suðursveitar á 16. öld
Staðsetning Skriðuklausturs kann að þykja einkennileg eins og það blasir
við í dag í afskekktum dal á Fljótsdalshéraði. Hvarvetna stóðu miðalda-
klaustrin í alfaraleið vegna þess grundvallarhlutverks þeirra að taka á móti
öllum þeim sem þurftu á andlegri eða líkamlegri aðstoð að halda. Átti það
sérstaklega við um þau klaustur sem ráku spítala á sínum vegum, eins og
Skriðuklaustur virðist hafa gert, þó margir gestkomandi í klaustrum hafi oft
einungis beiðst næturgistingar eða einfaldrar sáluhjálpar í formi bænar.
Greiningar á fiskbeinum úr uppgrefti á rústum þess komu fræðimönnum á
sporið við leit að skýringum á staðsetningu klaustursins. Á borð bræðranna
á Skriðu hefur nefnilega borist rígaþorskur, stórýsa og langa. Fiskurinn hefur
verið af stærðum og tegundum sem fátítt er að veiðist á grunnmiðum við
Austurland þangað sem nærtækast var fyrir klausturfólk að sækja sér fisk
eins og leiðir liggja nú á tímum. Þennan fisk er að fá fyrir Suðurlandi. Þetta
benti til þess að fiskmeti sem neytt var á staðnum hafi verið flutt sunnan að.
Beindu niðurstöðurnar þess vegna sjónum að flutningaleiðum sem nú á tím-
um eru lokaðar eða gleymdar. Í greininni verður skýrt frá þessum leiðum
og greint frá því hvernig öll umsvif bræðranna á Skriðu voru samofin sam-
göngum, veðurfari og nýtingu náttúruauðlinda hafsins. Um leið verður sýnt
fram á að Skriðuklaustur var miðsvæðis í fjórðungnum út frá samgöngu-
leiðum á klausturtímanum.
Skriðuklaustur
Skömmu fyrir aldamótin 1500 var klaustur stofnað á bænum Skriðu
í Fljótsdal og var það starfrækt til siðaskipta. Voru það hjónin
Hallsteinn Þorsteinsson og Cecilía Þorsteinsdóttir sem gáfu jörð sína
til klausturhalds en þau bjuggu á Víðivöllum í sömu sveit. klaustrið
var lagt af við siðbreytinguna um miðja 16. öld, eftir aðeins um 60
ára starfstíma.1 Auk Skriðuklausturs voru í Austfirðingafjórðungi,
Saga XLVIII:2 (2010), bls. 94–108.
1 Heimir Steinsson, Saga munklífis að Skriðu í Fljótsdal. embættisprófsritgerð í
guðfræði frá Háskóla Íslands, 1965, bls. 8.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 94