Saga - 2010, Síða 126

boð. Í rauninni má segja að kanón sé ákveðin tegund af námskrá,
aðeins strangari í formi og e.t.v. að nokkru leyti sjálfsprottin. Honum
„er ætlað að sameina þjóðir og menningarsvæði“:
kanón verður til þar sem búið er í samfélagi. Samfélagi er haldið sam-
an af sameiginlegum gildum, stofnunum og sögulegum arfi. Í þeim arfi
er ákveðnum minningum haldið að fólki og öðrum skotið undan.4
Trúlega má finna ýmis dæmi um óformlega kanóna í einstökum
námsgreinum í íslenskum skólum. Þannig má halda því fram að all-
lengi hafi verið við lýði sérstakur kanón í íslenskum bókmenntum
til stúdentsprófs þar sem miðað var við kennslubækur Sigurðar
Nordals: Íslenzk lestrarbók og Sýnisbók íslenzkra bókmennta. Sömuleiðis
má segja að frásögnin um uppruna íslensku þjóðarinnar, fátæktar-
aldir hennar, sjálfstæðisbaráttu og uppgangstíma hafi myndað tals-
vert fastmótaðan efnislegan sögukanón sem birtist lengi í kennslu-
bókum á borð við þær sem Jónas frá Hriflu setti saman.5
en Jónas er ekki hér þó að vafalítið séu margir þættir þessarar
sögu enn á dagskrá í skólum landsins. Hugmyndin um sjálfstæði og
valfrelsi hefur um alllangt skeið verið vinsæl í íslenskum skólum. Sú
afstaða hefur líka notið verulegs fylgis að í raun og veru skipti ekki
mestu máli hvaða sögu nemendur fáist við; aðalatriðið sé að þeir
læri að „leita sér upplýsinga“, þjálfist í heimildarýni og öðlist leikni
í miðlun þess fróðleiks sem þeir hafa aflað sér; kennslubækur séu
eiginlega hálfgerð kúgunartæki og jafnvel best að hafa engar. er
ekki ólíklegt að þessi sjónarmið valdi nokkru um að spurning Þor -
steins Helgasonar var ekki tekin til frekari umræðu; mönnum hafi
beinlínis þótt hugmyndin fjarstæðukennd. Nú kann að vera að þeir
hafi nokkuð til síns máls en samt virðist mér ástæða til að ræða hana
nánar. Hvernig er hin danski kanón? Hvað ræður ferðinni hér á
landi? Þurfum við e.t.v. skýrari viðmiðanir?
Danskir kanónar
Í Danmörku hefur undanfarin ár setið að völdum íhaldssöm stjórn
sem m.a. hefur sýnt viðleitni til að koma á „festu“ í námsefnis- og
skólamálum með birtingu sérstakra kanóna. Þar varð m.a. fyrir
jón árni friðjónsson126
4 Þorsteinn Helgason, „Hvað er í frásögur færandi?“, bls. 78 og 82.
5 Sbr. Guðmundur Hálfdanarson, Íslenska þjóðríkið — uppruni og endimörk (Reykja -
vík: Hið íslenska bókmenntafélag 2001), bls. 45.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 126