Saga - 2010, Side 152

hverrar sögulegrar frásagnar og það gerir þeim vafalaust mjög gott
að fá færi á að glíma við einsögugrúsk upp á eigin spýtur. en þeim er
ekki greiði gerður með því að telja þeim trú um að allar tilraunir til
að draga saman sögu samfélaga hljóti jafnan að enda sem áróður;
það er sama og að segja þeim að þeirra eigin sögur muni verða eins
og hver önnur sambandslaus gervitungl er svífa stefnulaust um
geiminn. — Það er nefnilega rangt sem Thatcher sagði um sam-
félagið; það er til, það á sér sögu og við hana hljóta sögur einstak-
linganna að tengjast eigi þær að hafa einhverja merkingu.
einn er sá þáttur hverrar frásagnar sem seint verður vanmetinn
en hefur valdið sagnfræðinni verulegum vanda: Góð frásögn verður
að hrífa viðtakandann, vekja með honum tilfinningabundin við -
brögð á borð við eftirvæntingu, forvitni, samúð, andúð, hrifningu
eða jafnvel hrylling. Frá sjónarhóli raunhyggjunnar er þetta ótækt
fyrir eina fræðigrein — en fyrir sagnfræðinga er farsælast að sætta
sig við hið hugvísindalega eðli sinnar fræðigreinar. Þeir sem fást við
skólanámsgreinina sögu þekkja þetta flestir mætavel og þeir geta
auðvitað reynt að leita sér leiðsagnar með því að spyrja sig hvað
nemendum muni þykja skemmtilegast en það er frekar ódýr lausn.
Við hljótum að þurfa að hafa fjölbreyttari mælikvarða á hvað kenna
skuli en þann sem eingöngu tekur mið af afþreyingargildi. Þar má
m.a. benda á að sú innlifun sem góð frásögn útheimtir er vel til þess
fallin að vekja samlíðan með öðru fólki.
Það getur verið samfélögum dýrkeypt að bera ekki virðingu fyrir
sögu sinni, hvort sem það stafar af útblásinni framfarahyggju eða
sögulegri minnimáttarkennd.82 Miðbær Reykjavíkur er nú á köflum
rústir einar; þar hefur skort átakanlega virðingu fyrir sögunni. —
eitt höfuðviðfangsefna sögunáms ætti einmitt að vera það að kenna
fólki að horfa með virðingu til framandi heima á borð við þann sem
fyrri kynslóðir byggðu og þess sem þær skildu eftir sig. Í því væri
fólgin raunveruleg menntun, ekki aðeins tæknileg færni; menntun
sem felur bæði í sér siðferðislegan og fagurfræðilegan þroska.
jón árni friðjónsson152
82 Söguleg minnimáttarkennd birtist m.a. í því þegar menn fyrirverða sig svo
fyrir fátæklegar fortíðarminjar að þeir vilja helst láta þær hverfa og jafnvel
byggja aðrar veglegri sem gefa til kynna meiri glæsibrag og ríkidæmi. Þannig
hafa duglegir menn á jarðýtum t.d. fjarlægt „gamla kofa“ og jafnað út tóftabrot
um allt land áratugum saman.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 152