Saga - 2010, Qupperneq 164

Til dæmis mætti hugsa sér að þau hefðu tekið þann kostinn að
stofna samkeppnissjóð þar sem veglegri upphæð væri varið til rann-
sókna á ólíkum þáttum samfélagsins í nútíð og fortíð. Slík ráðstöf-
un hefði án efa skilað áhugaverðum niðurstöðum fyrir byggðarlög-
in í heild og eflt rannsóknasamfélagið á svæðinu til muna. Freist -
ingin til að reisa stjórnmálamönnum minnisvarða virðist þó vera
allri frumlegri hugsun yfirsterkari, og í raun þarf slík stefna ekki að
koma á óvart því leiðsögnin sem fæst frá sérfræðingunum — Sagn -
fræði- og heimspekideild Háskóla Íslands — er öll á einn veg og
birtist í formi yfirlitsrita stórra og smárra.23 Háskólasagn fræðin hef-
ur þannig átt þátt í að plægja jarðveginn fyrir valdstjórnina á hverj-
um tíma til að hampa sínum pólitísku sjónarmiðum í nafni „sögu-
legrar þekkingar“.
Dæmin um þátttöku sagnfræðinga í minningaframleiðslu sam-
tímans eru mýmörg og sum býsna afhjúpandi um fáránleika yfir-
litshugsunarinnar. eitt er um söguna af „gamla“ Íslandsbanka (það
er þess sem var við lýði upp úr síðustu aldamótum) og tilraun-
um forráðamanna hans til að tengja sjálfan sig við sögu „eld -
gamla“ Íslandsbanka frá árinu 1904. „Gamli“ Íslandsbanki varð til
á tíunda áratug 20. aldar með sameiningu margra bankastofnana og
þegar ný öld gekk í garð var ekkert til sparað til að mynda sögulega
brú á milli þess „eldgamla“ og þess „gamla“. Bók um sögu bankans,
skrifuð af háskólafólki og sjálfstætt starfandi fræðimönnum, var gef-
in út og sýningar settar upp í útibúum hans um allt land.24 Stuttu
síðar ákvað þáverandi bankastjóri „gamla“  Íslandsbanka, Bjarni
Ármansson, að breyta nafni bankans í Glitni með þeim rökum að
nafnið væri þjálla í útlöndum. Með þeirri aðgerð var miklu „menn-
ingarlegu auðmagni“ kastað á glæ án þess þó að góð hugsun lægi
þar að baki. Frá sjónarhóli sagn fræð innar má hins vegar spyrja:
Hvers virði var sagan sem sagnfræðingarnir kepptust við að búa til
sigurður gylfi magnússon164
23 Sjálfur hef ég nýlega skrifað bók sem strangt til tekið mætti flokka sem yfir-
litsrit. Þar er þó gengið gegn einkennum flestra hefðbundinna yfirlitsrita þar
sem aðferðum einsögunnar er beitt við rannsóknina. Sögulegir atburðir sem
samkvæmt hefðbundnum skilningi eru taldir hafa litla sögulega þýðingu eru
notaðir til að varpa ljósi á stærri heildir: Skjaldbökufundur við Húnaflóa árið
1963 verður þannig mikilvæg heimild um hugarheim Íslendinga á tímabilinu
svo dæmi sé tekið. Sjá Sigurður Gylfi Magnússon, Wasteland with Words. Social
History of Iceland (London: Reaktion Books 2010), bls. 222–237.
24 Sjá Rætur Íslandsbanka. 100 ára fjármálasaga. Ritstj. eggert Þór Bernharðsson
(Reykjavík: Íslandsbanki 2004).
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 164