Saga - 2010, Side 167

hvorki ríkir fjölbreytni né frjó samræða. Í dag er raunin sú að fagráð,
úthlutunarnefndir og stjórnir þessara sjóða eru mannaðar fólki sem
oftast kemur frá Háskóla Íslands eða öðrum háskólastofnunum þar
sem það gegnir stöðum fastra háskólakennara eða jafnvel yfirmanna
einstakra stofnana.
Sömuleiðis væri æskilegt að ekki sé uppi krafa um tilteknar
rannsóknaráherslur eða hagnýtingu niðurstaðna — hvort tveggja er
oft hugsað til að þjóna hagsmunum sem koma vísindasamfélaginu
lítið sem ekkert við. Alltof oft er þess til dæmis krafist af vísinda-
mönnum sem sækja í tiltekna sjóði Rannís að verkefni þeirra hafi
eitthvert hagnýtt gildi eða að nýta megi niðurstöðurnar í þágu
atvinnulífsins.29 Þetta er beinlínis eitt af helstu áhersluatriðum
Vísinda- og tækniráðs árið 2010 og þær hugmyndir gera einstökum
stofnunum hærra undir höfði en öðrum auk þess sem vísindamenn
komast óbeint undir áhrifavald stjórnmálamanna.30 Rannsóknir
alltof stórs hluta vísindamanna taka þá mið af áhersluatriðum fólks
í áhrifastöðum sem setur slíkar reglur.
Vandamál samkeppnissjóðanna hefur því miður lítið komist til
umfjöllunar innan háskólasamfélagsins. Án umræðu hafa tengsl
háskólanna og samkeppnissjóðanna eflst til muna og orðið óæski-
lega mikil. Samkeppnissjóðirnir hafa til dæmis orðið í auknum mæli
vettvangur fyrir fjármögnun ákveðinna rannsóknaþátta háskóla-
starfsins — eins og doktorsnámsins eða rannsóknarnámsins — á
kostnað rannsókna utan háskólastofnana; ráðstöfun sem er beinlín-
is til þess fallin að skapa einsleitt rannsóknarsamfélag eins og rætt
verður í næsta kafla. Vandinn felst ef til vill í mjög óljósri eða jafn-
vel mótsagnakenndri vísindastefnu.31
Í þriðja lagi verður að huga að misbeitingu valds innan háskóla-
samfélagsins; að ákveðin „rétthugsun“ verði ekki ríkjandi á kostnað
annarra sjónarmiða. Dæmin um þetta eru mörg — að einstakar
deildir taki ákveðna hugmyndafræðilega stefnu sem ekki er hvikað
frá árum eða jafnvel áratugum saman; öðrum sjónarmiðum er mark-
visst rutt úr vegi. Lögfræðin og sálfræðin eru oft nefndar sem dæmi
dómur sögunnar er ævinlega rangur! 167
29 Hér er ég til dæmis að vísa í markáætlunina frá árinu 2008–2009 sem var
stjórnað af Rannís en þar var rík áhersla lögð á hagnýtingu niðurstaðna. Tekið
skal fram að þessi viðmið eiga ekki við um almenna verkefnastyrki og rann-
sóknarstöðustyrki.
30 Sjá Vef. „Rannsóknarsjóður: Reglur og leiðbeiningar fyrir styrkárið 2010“ á
heimasíðu Rannís.
31 Sama heimild.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 167