Saga - 2010, Qupperneq 171

opinberaðist strax eftir hrunið þegar yfirstjórn Háskóla Íslands hóf
fyrirlestraröð um ástæður hinna ömurlegu atburða sem leiddu til
hruns fjármála-, efnahags- og stjórnmálakerfis landsins og fékk
málsmetandi prófessora til að taka til máls. Helsta spurning sem
brann á vörum áheyrenda var einmitt; hvað voruð þið að hugsa á
meðan íslenskt samfélag steig sinn Hrunadans? Þar vafðist mörgum
tunga um tönn.
Ég tel nauðsynlegt að samræðan innan háskólasamfélagsins sé
bæði opin og gegnsæ; að hvorki sé hægt að bæla hana né stjórna
henni í gegnum stofnanir eða aðra valdastrúktúra hins akademíska
lífs. Hættumerkin sjást víða. Hvað merkir það ef heil háskóladeild
boðar sjaldan eða aldrei til opinberra funda, gerir enga tilraun til að
stuðla að samræðu um fræðigrein sína? Getur sú grein talist fullgild,
fullburða, sem þannig hagar sér? Hver og einn getur velt því fyrir
sér hvernig þessu er varið í hans eða hennar fræðigrein. Ég hef nú
þegar bent á það í skrifum mínum hvernig kaupin gerast á eyrinni
í sagnfræðinni.39
Framtíðarland
eins og áður hefur komið fram er fyrsta skrefið til að tryggja fjöl-
breytt sjónarhorn rannsóknarsamfélagsins að koma í veg fyrir að
þeir sem sitja í nefndum og ráðum samkeppnissjóðanna séu þeir
sömu og gegna föstum stöðum innan háskóladeildanna. en er þetta
raunhæf tillaga? Svarið er já. erlendir fagaðilar sem annaðhvort
þekkja íslenskt samfélag eða eru vel að sér í landamæralausum vís-
indum og fræðum geta auðveldlega sinnt slíku starfi og reynslan frá
öðrum löndum hefur sýnt að markviss vísindapólitík getur unnið
gegn þeim öflum sem hafa viljað yfirtaka rannsóknasjóðina.40
Rannsóknarráð Íslands (Rannís), nú Rannsóknarmiðstöð Íslands,
var komið á fót á tíunda áratugnum til að taka á móti sívaxandi hópi
Íslendinga sem vildu snúa heim eftir langt háskólanám eða -störf
erlendis en höfðu ekki stöður til að hverfa að. Tilurð Rannís reyndist
dómur sögunnar er ævinlega rangur! 171
39 Sjá Sigurður Gylfi Magnússon, „eyðislóð. Um íslensku sögustofnunina“, Sögu -
stríð, bls. 287–310 og „Gróður jarðar. Samræða um aðferðir“, Sögustríð, bls.
325–355.
40 Hér má til dæmis benda á rit sem er nokkurs konar leiðarvísir um sjóðakerfið
í Þýskalandi: Dr. Dieter Herrmann og Dr. k. P. Christian Spath, Forschungs -
handbuch. Förderprogramme und Förderinstitutionen für Wissenschaft und For -
schung. Ausgabe 2008/2009 (Lampertheim: Alpha 2008).
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 171