Saga - 2010, Qupperneq 172

vera stökkpallur fyrir marga vísindamenn úr öllum greinum vísinda-
samfélagsins inn í íslenskt þjóðlíf. Áhrifin voru ótvíræð og komu fram
með ýmsu móti. Úr þessum jarðvegi spruttu til dæmis rannsóknar-
fyrirtæki eins og Marel og Íslensk erfðagreining og svo sjálfstæð rann-
sóknarstofnun eins og ReykjavíkurAkademían í hug- og félagsvís-
indum.41 Fyrir bragðið óx og dafnaði vísindasamfélagið og óhætt er
að fullyrða að forsenda þess vaxtar hafi meðal annars verið Rannís og
sú rannsóknarstefna sem það fylgdi fyrst í stað; að styðja sjálfstætt
starfandi vísindamenn sem unnu eftir alþjóðlegum mælikvörðum að
sínum rannsóknum. Margir þeirra skiluðu sér um síðir inn í formleg-
ar rannsóknarstofnanir en aðrir héldu áfram að vinna sjálfstætt að
rannsóknum sínum, óháðir stofnanaumhverfi háskólanna.42
Þegar nær dró aldamótum tók að gæta þeirrar tilhneigingar að
stjórnmálamenn færu að beita sér fyrir tilteknum áherslum í vís-
indastefnu sjóðsins, svo sem þegar miklum fjármunum var varið í
upplýsingatækni og kristni á fimm ára tímabili.43 Afleiðingarnar
komu niður á almennu rannsóknarstarfi í landinu þar sem framlög
til frjálsa samkeppnishluta sjóðsins (Vísindasjóðs) stóðu í stað; fleiri
og fleiri góðar umsóknir kepptu um sömu fjárhæð ár eftir ár. er líða
tók á fyrsta áratug 21. aldar fór að bera á því að Háskóli Íslands
beindi föstum kennurum skólans að Rannís í þeim tilgangi að fjár-
magna stærri hluta rannsóknarstarfs síns með því að sækja um
styrki fyrir doktorsnemendur sína. Skyndilega hurfu af úthlutunar-
listum Rannís sjálfstætt starfandi fræðimenn en í þeirra stað fylltu
þá framsæknir prófessorar sem hlutu styrki í sínu nafni sem ætlaðir
voru doktorsnemum, því sjálfir gátu þeir ekki nýtt þá fyrir sjálfa sig
nema þeir tækju sér launalaust leyfi.
sigurður gylfi magnússon172
41 Sjá nýlega bók um ReykjavíkurAkademíuna eftir Árna Daníel Júlíusson,
Fræðimenn í flæðarmálinu. 10 ára afmælisrit ReykjavíkurAkademíunnar. Ritstj.
Clarence e. Glad, Sigurður Gylfi Magnússon og Viðar Hreinsson (Reykjavík:
ReykjavíkurAkademían 2009).
42 Þess má geta að í dag hafa um 80 fræðimenn aðstöðu í Reykjavíkur -
Akademíunni (RA) en um það bil 450 hafa slegið upp tjöldum sínum þar um
lengri eða skemmri tíma á þeim 12 árum sem RA hefur starfað.
43 Að auki voru í sumum tilfellum uppi kröfur um tilteknar rannsóknaráherslur
eða hagnýtingu niðurstaðna — hvort tveggja oft hugsað til þjóna hagsmunum
sem koma vísindasamfélaginu lítið sem ekkert við og hafði auk þess oft
ómarkvissa tengingu við atvinnulífið. Þetta átti til dæmis við í markáætlun
Rannís frá 2009 en þar var mjög rík áhersla á að rannsóknirnar tengdust
atvinnulífinu og viðfangsefnum þess með einhverjum hætti.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 172