Saga - 2010, Page 173

engum blöðum er um það að fletta að sjálfstætt starfandi fræði -
menn standa höllum fæti í þessari samkeppni þar sem stór hluti
starfshlutfalls fastra háskólakennara felst í beinum rannsóknum og
tengslum við erlenda vísindamenn. Þau sambönd og það fjármagn
sem þannig er fengið er svo — eðli málsins samkvæmt — nýtt til að
sækja um styrki úr innlendum og erlendum samkeppnissjóðum.
Háskólinn tryggir síðan mótframlag (viðbótarfé) við hvern innlend-
an styrk sem háskólakennarar skólans eða aðrir vísindastarfsmenn
hans fá og samsvarar það 40% af styrkupphæðinni (og 60% ef styrk-
urinn kemur erlendis frá). Niðurstaðan er auðvitað sú að oft er sama
rannsóknin nýtt í umsóknum innanlands og utan. Sú upphæð fellur
í skaut rekstrareiningu vísindamannsins, sem ráðstafar henni ýmist
til vísindamannsins sjálfs að hluta eða öllu leyti eða til annarra verk-
efna á vegum deildar eða stofnunar sem hann eða hún tilheyrir. Með
þessum hætti byggir háskólinn upp sterka hvata bæði hjá kennurum
skólans og háskóladeildunum til að sækja inn í samkeppnissjóðina.
Birtingarmynd ofangreindra áherslna er oft og tíðum kostuleg,
eins og til dæmis sést þegar nýleg úthlutun úr Þjóðhátíðarsjóði er
skoðuð, en þar keppir áhugafólk um ýmsa þjóðlega fortíðariðju um
úthlutanir við þekktar háskólastofnanir á borð við Stofnun Árna
Magnússonar. Fræðimenn þaðan raða sér á hæstu styrkina en verk-
efni á borð við „Að halda tvö torfhleðslunámskeið á Tyrfingsstöðum
á kjálka á vegum Fornverkaskólans“, svo dæmi sé tekið, fá nokkur
hundruð þúsund krónur í sinn hlut.44 Jafnvel slíkir sjóðir fá ekki frið
fyrir ásælni háskólastofnana, enda er stöðu þeirra margra þannig
lýst að þær standa og falla með utanaðkomandi fjáröflun.45 Þó ligg-
ur fyrir að innan við 15% af framlagi ríkisins til rannsókna fara í
gegnum samkeppnissjóðina.
Á meðan Háskóli Íslands hvetur starfsmenn sína til að sækja í
samkeppnissjóðina með loforði um 40–60% mótframlag og styður
dómur sögunnar er ævinlega rangur! 173
44 Sjá umfjöllun um sjóðinn og úthlutanir úr honum á Vef. „Þjóðhátíðarsjóður“,
http://www.forsaetisraduneyti.is/afgreidsla/sjodir/thjodhatidarsjodur/,
skoðað janúar 2010.
45 Trúlega hefur þessi staða komið upp með nýju deililíkani menntamálaráðu -
neytisins um háskólastarf í kringum aldamótin síðustu. Þar var gert ráð fyrir
að háskólar eða einstakar opinberar stofnanir á menningarsviðinu gætu sóst
eftir fjármagni frá einkaaðilum eða öðrum sem ekki myndi leiða til skerðing-
ar á hinu opinbera framlagi. eðli málsins samkvæmt hefur þessi regla hleypt
af stað skriðu umsókna frá háskólum og háskólastofnunum á borð við þær
sem að ofan hafa verið ræddar.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 173