Saga - 2010, Page 211

ins, en hlutfallið lækkar þegar frá líður og eftir 1890 eru þær lægri
en opinberu tölurnar!
erfitt er að meta áreiðanleika þessara endurgerðu verslunartalna.
Verðmæti inn- og útflutnings er að talsverðu leyti byggt á ágiskun-
um en magntölurnar ættu hins vegar að vera traustari. Það er al -
kunna að opinberum verslunartölum var mjög ábótavant, sérstak-
lega fyrstu áratugina eftir að árleg söfnun þeirra hófst 1862; þær
sýna í raun og veru lágmark þess varnings sem fluttist inn og út úr
landinu. Tölur Halldórs um magn útflutnings, sem sennilega eru
traustasti hluti endurskoðunarinnar, benda sterklega til þess að fram
um 1890 nemi vantalning í opinberum útflutningsskýrslum um
15–20% og er það þörf áminning um hversu ófullnægjandi þessar
hagskýrslur eru.
endurgerð verslunartalna gefur Halldóri einnig tilefni til að end-
urmeta magn- og verðvísitölur í utanlandsversluninni. Hann reiðir
fram nýjar tölur um viðskiptakjör og gerir nánari grein fyrir útreikn-
ingum í viðauka C. Magnvísitölurnar sýna mjög áþekka niðurstöðu
og opinberar verslunarskýrslur. Verðvísitölurnar eru einnig svipaðar
en sýna þó ekki eins góðan bata á viðskiptakjörum undir lok aldar-
innar og þær, vegna þess að innflutningsverð hækkar og útflutn-
ingsverð lækkar samkvæmt áætlun hans. Ástæður þessa rekur Hall -
dór til vantalningar í opinberum tölum en varla getur það staðist,
vegna þess að vantalning getur verkað bæði til hækkunar og lækk-
unar á verðvísitölum.
Aðrar skýringar á þessum ólíku niðurstöðum eru sennilegri.
Í fyrsta lagi eru grunngögnin ekki þau sömu því Halldór notar end-
urskoðaðar tölur sínar um verðmæti innflutnings og útflutnings.
Í öðru lagi eru aðferðirnar við útreikning verð- og magnvísitalna í
nokkrum grundvallaratriðum ólíkar. Hann reiknar verð- og magn-
vísitölur skv. Laspeyre-aðferð, eins og gert var í opinberu talna-
gerðinni (sjá Hagskinnu), en notar aðeins eitt grunnár fyrir allt tíma-
bilið. Verðvísitala útflutnings er reiknuð fyrir hvert ár með því
að margfalda magn helstu útflutningsvara árið 1870 með árlegu
verði þeirra á tímabilinu 1870–1913. Magnvísitala útflutnings er
reiknuð út með því að margfalda árlegt magn útflutningsvara með
verði þeirra 1870. Á sama hátt er farið að við útreikning á verð- og
magnvísitölum innflutnings. Gallinn við að nota sama grunninn
fyrir allt tímabilið er sá að nýjar vörur hafa ekki áhrif í útreikningn-
um og vísitölurnar hneigjast til að lækka undir lok tímabilsins af því
að útflutningur og sérstaklega innflutningur verður fjölbreyttari.
utanlandsverslun og atvinnubyltingin … 211
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 211