Saga - 2010, Side 216

ation appears to be the product of foreign trade“). Hann slær þó
þann varnagla að þessar niðurstöður séu ekki einhlítar og frekari
rannsóknir muni eflaust breyta þeim að einhverju leyti.
Halldór gerir mest úr hinum hálf-kviku áhrifum en lítið úr áhrif-
um útflutnings á hagvöxt. Hann segir: „it is safe to say that Iceland
for most of the research period did not benefit much from its trade
surplus, so the usefulness of exports was mainly confined to im -
ports of products“ (bls. 384). Þessa afdráttarlausu niðurstöðu styður
hann þeim rökum að arðurinn af útflutningsversluninni hafi skilað
sér illa inn í hagkerfið vegna þess að stór hluti hans hafi runnið í
vasa danskra kaupmanna, en auk þess hafi íslenskir framleiðendur
ekki getað leyst sinn skerf út til eigin ráðstöfunar meðan innskrifta-
kerfið var í algleymingi. Halldór er því tregur til að viðurkenna að
útflutningurinn hafi ýtt undir hagvöxt og notar til þess gamalkunn-
ar röksemdir úr sjálfstæðisbaráttu Íslendinga um nauðsyn þess að
„verslunin flyttist inn í landið“. en þegar metin eru áhrif útflutnings
á hagvöxt þarf ekki aðeins að taka mið af ráðstöfun verslunararðsins
heldur einnig þeim umsvifum sem aukin framleiðsla til útflutnings
leiðir til í hagkerfinu. Halldór telur lítinn beinan ávinning af útflutn-
ingi annan en þann að auðvelda fjármögnun á innfluttum aðföng-
um og fjárfestingarvörum. Fjárfestingin ýtti undir hagvöxt og fjöl -
þættari innflutningur skapaði möguleika fyrir fjölbreyttara atvinnu-
líf, sérhæfingu og aukna framleiðslu.
Stór hluti af doktorsritgerðinni fæst við að kanna áhrif útflutn-
ingsverslunar á stofnanir hagkerfisins og því mætti ætla að kenning-
ar í stofnanahagfræði hefðu getað nýst við þá greiningu. Það kemur
því á óvart að Halldór telur stofnanahagfræðina óheppilega með
þeim rökum að hún sé of upptekin af því að kanna þróun eignar-
réttar og viðskiptakostnaðar, auk þess sem hún hafi verið gagn rýnd
fyrir að taka ekki tillit til valdatengsla og vera um of bundin af þeirri
forsendu að einstaklingar hegði sér skynsamlega (e. rational behavio-
ur). Þá bendir Halldór á að jafnvel þótt utanríkisverslunin hafi breytt
stofnanaumgjörð hagkerfisins hafi tilgangur rannsóknar hans fremur
verið sá að lýsa áhrifum þessara breytinga en að fjalla um breyting-
arnar sjálfar. Hér sýnist okkur sem Halldór hafi verið fullfljótur að
snúa baki við nýju stofnanahagfræðinni og má í því sambandi benda
á skrif Þráins eggertssonar um það hvernig nýta megi þessar kenn-
ingar til að bregða birtu á mikilvæga þætti í íslenskri hagþróun.
Rannsókn Halldórs Bjarnasonar er mikið eljuverk og hefur höf-
undurinn lagt á sig óhemju vinnu til að freista þess að draga fram
guðmundur jónsson og sveinn agnarsson216
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 216