Saga - 2010, Blaðsíða 231

hvaða þættir og andstæður í náttúrusýn Íslendinga valda þeim djúpstæða
ágreiningi sem uppi hefur verið um vatnsaflsvirkjanir á síðustu árum“ (7)
með því að skoða umræðu um vatnsaflsvirkjanir á Íslandi frá því um alda-
mótin 1900 og fram á fyrstu ár 21. aldar, og flokka og greina ýmsar hug-
myndir um náttúruna sem uppi voru og tekist var á um í ákveðnum deil-
um, eða megin ágreiningsatriði í kringum ákveðnar framkvæmdir. Rann -
sóknin miðast við að athuga hvaða viðhorf fólk hafði til tiltekinnar fram-
kvæmdar og gefa yfirlit yfir hugmyndir. ekki er teflt fram ákveðinni rann-
sóknarspurningu í formi rannsóknartilgátu eða í formi samræðu við fyrri
alþjóðlegar rannsóknir eða rannsóknir á íslenskri hugmyndasögu. Í inn-
gangi segir að erlendar rannsóknir sem fjalli um áhrif vatnsaflsvirkjana á
samfélag og náttúru út frá hugmyndasögulegu sjónarhorni hafi verið „til
hliðsjónar“ (9), en ekki er upplýst nánar á hvaða hátt eða hver tengsl rit-
gerðarinnar eru við þessar rannsóknir. Ritgerðin er í inngangi ennfremur
skilgreind sem umhverfissagnfræði og er sú fræðigrein skilgreind sem
viðfangsefnið samspil manns og náttúru. ekki er gerð nánari grein fyrir
hugtakinu umhverfissagnfræði og í ritgerðinni verður þessi merkimiði eig-
inlega merkingarlaus og undirstrikar að nokkru leyti óljós tengsl þessarar
rannsóknar við þetta alþjóðlega rannsóknarsvið. Merkimiðinn umhverfis-
sagnfræði leiðir ennfremur hugann að þeirri staðreynd að sagnfræðingar
skilgreina viðfangsefni sitt gjarnan út frá heimildum, tíma og efnivið rann-
sóknarinnar oft í einhvers konar stigveldi — umhverfissagnfræði er þannig
skilgreind sem undirgrein sagnfræðinnar — frekar en aðferðinni eða þeirri
hugsun sem liggur að baki rannsókn þeirra.
Hugmyndasaga?
Fyrsti kafli ritgerðarinnar er hugsaður sem aðferðafræðilegt yfirlit en þar
eru kynnt til sögunnar þau hugtök og þær hugmyndastefnur sem mótað
hafa vestræna náttúrusýn frá 18. öld til okkar daga. kaflinn er þó fremur
hugmyndasögulegt baksvið og nær eiginlega ekki að vera sá fræðilegi
grundvöllur ritgerðarinnar sem hann á að vera, því samræmið á milli hans
og meginmáls er ekki nægilega mikið. efnistök í meginmáli taka ekki mið
af hugmyndum og hugtökum heldur einstaka framkvæmdum og deilum
þeim tengdum. Og ekki bara framkvæmdum sem raskað hafa náttúrunni
heldur ákveðnum tegundum framkvæmda, þ.e.a.s. vatnsaflsvirkjunum sem
skilgreinast hér í raun tæknilega þar sem ekki er alltaf um að ræða deilur
vegna vatnsfalls frá náttúrunnar hendi. Sú skilgreining sýnir vel hve hug-
myndirnar og hugarfarið er í raun lítið ráðandi í öllum efnistökum. Við get-
um ímyndað okkur ef ritgerð með þessum efnistökum yrði skrifuð eftir um
það bil fimm ár, þá væru deilur í kringum fyrirtæki eins og HS orku ekki
hluti af efni ritgerðarinnar, þar sem fyrirtækið framleiðir raforku með
jarðgufu. Samt væru deilurnar í kringum söluna á eignarhlut í HS orku til
andmæli 231
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 231