Skírnir - 01.04.2014, Side 22
20
GUÐRÚN JOHNSEN
SKÍRNIR
Ofgnótt lausafjár og auðveld skuldabréfaútgáfa
Fljótlega eftir einkavæðingu sóttu íslensku bankarnir stíft inn á Evr-
ópumarkað með staðlaða skuldabréfaútgáfu. Landsbankinn gaf út
millilöng skuldabréf árið 2003 fyrir 850 milljónir evra, en sú útgáfa
ein og sér leiddi til 60% aukningar efnahagsreiknings félagsins
(Johnsen 2014: 75). Á fimm árum, 2004-2008, náðu bankarnir þrír
að fá að láni um 45 milljarða evra með staðlaðri skuldabréfaútgáfu
erlendis (Rannsóknarnefnd Alþingis 2010, 2, 7. kafli: 20, mynd 21).
Þó að Evrópumarkaðurinn (svokallaður EMTN markaður: Euro-
pean Medium Term Note) hafi í reynd lokað tímabundið á útgáfur
frá íslenskum bönkum árið 2006, þar sem vaxtakjör versnuðu til
muna þegar skuldatryggingarálög á bankana fimmfölduðust frá
árinu á undan, opnuðust tækifæri fyrir íslensku bankana á banda-
ríska skuldabréfamarkaðnum (USMTN) það sama ár (Rannsókn-
arnefnd Alþingis 2010, 2, 7. kafli: 20, mynd 21). Bandarískir
fjárfestingarbankar sáu tækifæri í skuldabréfum íslensku bankanna,
enda höfðu þeir erft gott lánshæfi íslenska ríkisins, sem var því sem
næst skuldlaust, en voru einnig tilbúnir til að borga vexti á við stofn-
anir í nýmarkaðsríkjum sem höfðu mun verra lánshæfi. Þessi skulda-
bréf, sem báru með sér háa vexti en litla áhættu, þóttu vera sjaldséðir
hvítir hrafnar og því kjörin viðbót við bandaríska skuldabréfavafn-
inga síðla árs 2006 (Johnsen 2014: 82).
Stóra viðvörunin — glatað tœkifœri
Islendingar fengu sína viðvörun um það hvernig væri komið fyrir
bankakerfinu og hvert það stefndi. Forsvarsmenn Seðlabanka ís-
lands urðu áþreifanlega varir við neikvætt viðhorf greiningaraðila á
fundi matsfyrirtækja í Lundúnum 14. febrúar 2006. Viku síðar birti
Fitch Rating mat sitt á neikvæðum framtíðarhorfum íslenska ríkis-
ins um greiðsluhæfi og aðgang þess að fjármálamörkuðum. Mats-
menn Fitch töldu að stefnumarkandi aðilar hins opinbera yrðu nú
að endurskoða stefnu sína og taka í taumana til að draga úr þeirri
áhættu sem myndast hafði í íslenska efnahagskerfinu (Johnsen 2014:
84: Merrill Lynch 2006; Valgreen 2006). í mars komu svo grein-