Skírnir - 01.04.2014, Side 24

22
GUÐRXJN JOHNSEN
SKÍRNIR
inu og komast að þeirri niðurstöðu að engin alvarleg hætta steðjaði
að fjármálalegum stöðugleika landsins. Tveir þeirra þáðu boðið,
Fredrick Mishkin árið 2006 og Richard Portes árið 2007 (Johnsen
2014: 86). Þannig fórnuðu stefnumótandi aðilar og stjórnmálamenn
í leiðtogahlutverkum dýrmætu tækifæri til að verja hagsmuni al-
mennings og forða kerfinu frá frekari áhættu og þar með hugsanlegu
stórfelldu tapi ríkissjóðs sem varð loks að veruleika haustið 2008.
Stofnanafjdrfestar hlaupa á íslensku bankana
Svo var vel útfærðri markaðsherferð íslensku bankanna og Við-
skiptaráðs íslands að þakka, með hjálp ráðherra á borð við Geir H.
Haarde og Valgerði Sverrisdóttur, að íslensku bankarnir gátu gefið
út skuldabréf í Evrópu og Bandaríkjunum upp á 11 milljarða evra
(Johnsen 2014: 86-87). Þegar líða tók á árið 2007 jukust skulda-
tryggingarálög á bankana hinsvegar jafnt og þétt þegar markaðs-
aðilar töldu að lengra yrði ekki haldið í aukinni áhættutöku á
íslensku bankana með frekari lánum til þeirra. Vaxtakjörin á skulda-
bréfamörkuðum endurspegluðu þessa trú markaðarins sem urðu nú
óbærileg fyrir bankana. Hagnaður íslensku bankanna hefði fljót-
lega horfið ef farið hefði verið út í frekari skuldsetningu á þeim
vaxtakjörum sem þeim buðust árið 2007. Þá voru vextirnir komnir
3 prósentustig upp fyrir millibankavexti í Lundúnum, samanborið
við 0.3% þremur árum áður (Johnsen 2014: 87). Þar sem vextirnir
höfðu hækkað svona mikið á íslensku bankana höfðu stofnanafjár-
festar erlendis þar með hlaupið á íslensku bankana, bæði með því að
„verðleggja þá út af markaðnum" eins og sagt er, svo og með því að
kaupa skuldatryggingar í meira mæli. Skuldatryggingar á íslensku
bankana í Evrópu voru meðal þeirra 25 sem markaðsaðilar höfðu
einkum viðskipti með þegar árið 2006 (Johnsen 2014: 85). Markaðs-
aðilar erlendis voru sem sagt bæði búnir að gera það upp við sig að
lána ekki frekara fjármagn til íslands og þegar farnir að verja sig
gegn gjaldfalli íslensku bankanna, svo og gjaldfalli íslenska ríkisins
tveimur árum áður en bankarnir svo féllu. Rætt er nánar um það
hvers vegna markaðsaðilar brugðust þannig við síðar í þessari grein
(„Óhófleg útlánaáhætta — ónýt lánasöfn“).