Skírnir - 01.04.2014, Page 25
SKÍRNIR
BANKAKERFIÐ KNÉSETT
23
Leitað á önnur fjármögnunarmið
Til að halda starfseminni gangandi urðu íslenskir bankamenn að
bregðast við endurfjármögnunarþurrðinni með öðrum hætti en að
leita á mið skuldabréfamarkaða. Ásamt því að gefa út skuldabréf í
lokuðum útboðum (e. private placements) sneru þeir sér einkum að
tveimur uppsprettum lánsfjár. Annarsvegar juku bankarnir veðlán
sín hjá hinum afburða vel upplýstu seðlabönkum Islands og Evrópu.
Hinsvegar leituðu þeir fanga hjá illa upplýstum sparifjáreigendum
í London, Amsterdam og víðar, sem höfðu takmörkuð tækifæri til
að meta áhættuna samfara því að leggja fé sitt inn á netreikninga sem
bankarnir höfðu sett upp; Icesave Landsbankans og Kaupthing
Edge Qohnsen 2014: 88, 169).
Meðalvöxtur heildareigna milli 60-70% á ári 2003-2008
Þegar spurt var á erlendum vettvangi hvers vegna hinn ógurlegi
vöxtur íslensku bankanna hefði átt sér stað, höfðu stjórnmálamenn
og bankamenn svör á reiðum höndum. Þau voru á þá leið að hér
væri um að ræða allsherjar áhættudreifingu. Bankamenn hefðu ein-
faldlega leitað á önnur mið erlendis, keypt erlenda banka í því skyni
að geta veitt íslenskum kaupsýslumönnum þjónustu í landvinn-
ingum þeirra á erlendri grund. Stækkunina mætti því fyrst og fremst
rekja til uppkaupa á erlendum fjármálafyrirtækjum sem hefðu ekk-
ert með Island eða íslenska krónu að gera og í því fælist hrein
áhættudreifing. Islensku hagkerfi stafaði engin ógn af þessu.
Þar sem lítið var um greiningu á þessari staðhæfingu meðal emb-
ættismanna hins opinbera, sem einnig gripu til þessarar sömu
skýringar þegar bent var á aðgerðarleysi þeirra sjálfra, kom það í
hlut rannsóknarnefndar Alþingis að kanna hvort eitthvað væri hæft
í henni (Johnsen 2014: 111).
Nefndin reiknaði út hver innri vöxtur bankanna hefði verið, þ.e.
ný lán sem veitt voru af hendi bankanna sjálfra, að undanskildum
áhrifum sem yfirtaka bankanna á erlendum fjármálafyrirtækjum
hafði á vöxtinn. I ljós kom að innri vöxtur, einn og sér, var frá 36-
66% á milli ára á tímabilinu 2003-2007 en samdráttur átti sér stað