Skírnir - 01.04.2014, Side 26

24
GUÐRÚN JOHNSEN
SKÍRNIR
milli áranna 2007 og 2008, alls um 1,9% í krónum talinn, en vöxtur
heildareigna stofnananna þriggja var áttfaldur á árunum 2003-2007.
Slíkur innri vöxtur er án fordæma, en þess má geta að innistæðu-
tryggingasjóður Bandaríkjanna (FDIC, Federal Deposit Insurance
Corporation) miðar við 5% árlegan heildarvöxt kerfislega mikil-
vægra stofnana og álítur það varhugaverðan vöxt þess háttar stofn-
ana ef hann helst í fjögur ár („Federal Deposit Insurance Corporation“
2008; Flannery 2010: 93).
Þegar rannsóknarnefnd Alþingis fékk afhent gögn frá stjórn-
völdum í Lúxemburg kom í ljós að stór hluti eigna dótturfélaga
bankanna þar í landi var í reynd tengdur íslenskri áhættu með einum
eða öðrum hætti (Rannsóknarnefnd Alþingis 2010, 2, 8. kafli: 192,
193, 196, myndir 181, 182). Staðhæfingar bankamanna og stjórn-
valda um að stækkun íslenska bankakerfisins mætti einungis rekja
til áhættudreifingar og landvinninga erlendis óháð íslensku efna-
hagskerfi reyndust því rangar.
Óhófleg útlánaáhœtta. — ónýt lánasöfn
Vöxtur lánsfjármagns bankageirans til einkaaðila á íslandi var svo
mikill að það er erfitt fyrir jafnvel reyndustu fræðimenn að skilja
hvernig hann gat átt sér stað á svo skömmum tíma. Árið 2001 nam
lánsfé einkageirans einni landsframleiðslu Islands en fimmfaldri
landsframleiðslu árið 2008 og hafði þá landsframleiðslan vaxið um-
talsvert (Johnsen 2014: 109). Við athugun á útlánasafni bankanna
fyrir fall þeirra kom í ljós að um 60% allra lána hinna íslensku
móðurfélaga bankanna höfðu verið veitt til eignarhaldsfélaga og er-
lendra fyrirtækja. Við nánari skoðun á erlendum fyrirtækjum kom
í ljós að mikill hluti þeirra voru einnig eignarhaldsfélög. Utlána-
áhætta bankanna var af þessum sökum óhófleg, m.a. vegna þess að
útlánavöxturinn átti sér stað í einum tilteknum atvinnugeira;5 fjár-
5 Árið 1993 kom út skýrsla á vegum Seðlabanka Bandaríkjanna, um það hvernig
beri að greina samþjöppun í svokallaðri skuldaráhættu (e. credit risk), en helstu ein-
kennin skv. greininni voru 1) óeðlilega mikil útlán til einstaklings og/eða tengdra
aðila 2) mikill hluti lána er veittur gegn sama veði, svipuðum veðum, eða veðum
sem hafa sömu eiginleika, 3) samþjöppun lána sem veitt eru í eina eða fáar ólíkar