Skírnir - 01.04.2014, Page 28
26
GUÐRÚN JOHNSEN
SKÍRNIR
veitt lán til aðila sem hvorki gátu greitt niður lán sín né greitt nokkra
vexti meðan á lánstíma stóð (Rannsóknarnefnd Alþingis 2010, 2, 8.
kafli: 102-103, myndir 34, 35, 36). Hafi þessi meirihluti lántakenda
í reynd getað greitt vexti og afborganir af lánunum var það hrein
fásinna af íslenskum bankamönnum að veita þeim lán án greiðslu-
flæðis. I því tilliti virkaði rekstur þeirra eins og Ponzi-svindl.7 Til að
mæta greiðslum og vöxtum af gömlum skuldabréfaútgáfum þurfti
að endurfjármagna gömlu lánin á skuldabréfamarkaði. Þar sem lítið
sem ekkert barst af greiðslum af lánasafninu sjálfu þurfti aukin-
heldur að fjármagna vaxtagreiðslurnar af gömlu skuldabréfunum
þeirra með nýjum lánum. Eftir að hafa sett heimsmet í vexti voru
skuldabréfamarkaðir búnir að sjá í gegnum brellurnar og vildu nú
ekki lengur leggja meiri peninga til að næra þennan vöxt sem var í
hlutarins eðli með öllu ósjálfbær. Strax árið 2006 voru 40 af hundr-
aði allra lána Landsbankans orðin kúlulán (Rannsóknarnefnd
Alþingis 2010, 2, 8. kafli: 102, mynd 34). I ljósi greiðsluflæðis inn-
og útlána bankanna og af því sem að ofan hefur verið sagt er skiljan-
legt að sumir rannsakendur íslenska bankahrunsins vísi til þess að
rekstur íslensku bankanna, útlána- og eignabólan, hafi helst átt skylt
við áðurnefnt Ponzi-svindl þar sem þeir sem fyrstir koma inn með
fjármuni fá greitt af þeim sem síðar berast inn; samkvæmt því mun
svindlið líða undir lok um leið og engir nýir aðilar fást til að greiða
inn í það lengur. Þeir sem eru fyrstir til að fara inn í svindlið, græða
mest, sérstaklega ef þeir ná að hætta á réttum tíma (Gylfi Magnús-
son 2010).
7 Ponzi-svindl eru nefnd eftir Charles Ponzi (1882-1949) „sem vann sér til frægðar
að reka í upphafi þriðja áratugs síðustu aldar fjárfestingasjóð í Boston sem þótt-
ist geta skilað 100% ávöxtun á 90 dögum með viðskiptum milli landa með svo-
kölluð alþjóðasvarmerki (e. international postal reply coupon). Því fór fjarri að
þetta væri hægt en Ponzi gat greitt þeim sem skiptu fyrst við hann með því fé sem
þeir sem síðar komu greiddu honum og þannig var svindlinu haldið gangandi um
skeið. Það var þó ekki hægt að gera að eilífu enda hefði fjárfestum þurft að fjölga
út í hið óendanlega. Fyrirtæki Ponzi hrundi eftir nokkra mánuði og hann endaði
í fangelsi“ (Gylfi Magnússon: 2010: 12).