Skírnir - 01.04.2014, Page 68
66
NJÖRÐUR SIGURJÓNSSON
SKÍRNIR
myndafræði tónmálsins — skýr framsetning efnisins og skriflegar
leiðbeiningar eru aðeins brot af því — áminning um innihald og
mátt þessarar arfleifðar (Kramer 1996; Rumph 2008). Þessi einkenni
enduróma í hljóðheimi Alþingis sem fjallað er um hér að framan.
Auðvitað er myndin ekki alveg svo einföld og skýr en hljóðheimur
Alþingis gefur okkur innsýn í margræðni vísunarinnar.7
Þýski heimspekingurinn Immanuel Kant fjallar um afmörkun
hinnar skynsamlegu samræðu, kvíar og andstæð svið í samtíma-
greiningunni „Svar við spurningunni „hvað er upplýsing?““ árið
1784. Þar segir hann að rökræður eigi ekki alltaf við og í „ýmsum
málefnum er varða hagsmuni samfélagsins er ákveðið vélrænt skipu-
lag nauðsynlegt og innan þess verða ákveðnir aðilar að gera eins og
fyrir þá er lagt“ (Kant 1993). Kant heldur því fram að til þess að
vernda sameiginlega hagsmuni samfélagsins þurfi að marka „rök-
ræðum" svið en það svið skuli takmarkast við það að ógna ekki al-
mannahagsmunum. Þannig er verkefni nútímans, verkefni hins
sjálfstæða hugsandi einstaklings, að mati Kants, að meta með dóm-
greind sinni hvar mörkin liggi á milli þessa að hlýða og þess að
óhlýðnast, á milli þess að hlýða á það sem sagt er eða beita gagnrýn-
inni hugsun. Tvö hundruð árum síðar bendir franski heimspeking-
urinn Michel Foucault (1993) á að sú jafnvægislist að finna stað-
setningu á milli hinna ólíku kvía sé ekki alltaf auðveld. Þannig
verður óréttlæti hinnar yfirveguðu umræðu hrópandi og borgar-
arnir verða að grípa til sinna ráða til þess að hafa áhrif á hið vélræna
skipulag. Ósamræmið birtist þá í hávaða eða truflun í samhengi
hlutanna.
7 Stephen Rumph (2008) fjallar um þetta efni í greininni „Music and Philosophy: The
Enlightenment and Beyond“ og heldur því fram að rétt eins og með önnur tíma-
bil þá byrji 18. öldin að líkjast meira öðrum tímum eftir því sem við rýnum betur
í hana. Upplýsingin verður þá flóknari og brotnar upp í ólíkar „upplýsingar“, til
dæmis franska, þýska og skoska upplýsingu, raunhyggju- og hughyggju-
upplýsingu, eða kaþólska og mótmælendaupplýsingu (Rumph 2008: 128). Jafn-
framt virkar hugmyndin um upplýsinguna sem ímynd eða rými til þess að skoða
nútímann (e. modernity), staður þar sem nútíminn leitar uppruna síns og arfleifðar.
Þannig er upplýsingin einskonar spegill nútímans, rétt eins og grísk-rómverska
öldin var fyrir 18. öldina, og rannsóknir á upplýsingunni varpa ljósi á mótun sjálfs-
myndar í nútíma og síðnútíma.