Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 82
80
HEMING GUJORD
SKÍRNIR
Islandsk kjœrlighet og erótík
I fyrsta smásagnasafni sínu, Islandsk kjœrlighet, fjallar Kristmann
Guðmundsson um hefðbundin efni á þessum tíma. I fyrstu sögunni,
„Fattige barn“ er fjallað um fátæk börn sem voru á framfærslu sveit-
arinnar, en það er efni sem Kristmann fjallar aftur um í skáldsögu
sinni, Den hla kyst, frá 1931. Smásögurnar í Islandsk kjærlighet fjalla
ýmist um samtímann eða goðsögulegan tíma, t.d. „Raudskinna. No-
velle fra middelalderen bygd over et sagn“. I heildina fjallar bókin
hins vegar um samtímann. Síðasta sagan, „Sinnssyke", er frumleg
að efni. Hún fjallar um sjúkraliða (karlmann) og sjúkling (kona) sem
skipta um hlutverk; þegar hún er orðin „frísk“ fer hann að þjást af
einhvers konar geðsjúkdómi. Það hefur sjálfsagt komið mörgum á
óvart að finna svo nútímalegt efni í smásagnasafni sem bar heitið Is-
landsk kjærlighet. Þetta er eina sagan sem má skilgreina sem ,nú-
tímalega' í safninu þótt frásagnarhátturinn eigi ekkert skylt við
módernisma. Efni sögunnar kemur ekki fram í forminu, en formið
er yfirleitt leiðarvísir þegar módernismi er skilgreindur.
I fyrstu skáldsögu sinni, Brudekjolen, sýnir Kristmann marga
góða spretti, en á heildina litið er sagan losaraleg í byggingu. Hún
gerist í nútímanum á Islandi, en fjallar um hefðbundin efni, þ.e.
deilur og innbyrðis giftingar á milli bæja í sveitinni. Kristmann lýsir
erótískum og kynferðislegum kenndum á djarfan hátt og tekst að
lýsa á áhrifaríkan hátt togstreitunni sem erótíkin felur í sér, þ.e. ann-
ars vegar sem jákvæðum krafti en sem jafnframt ógnar tilveru ein-
staklingsins. Þessari togstreitu lýsir hann út frá sjónarhorni Kol-
finnu sem er á kynþroskaaldri:
Dette at folk blev forlovet og gift, det var sá morsomt for, mest som et even-
tyr. Nu kunde hun bli het i brystet og skjelvende skamfull hvergang nogen
nevnte slikt. — Finnur pá Nes hadde nemlig sagt noget; han visste det han,
det rare.9 Han haddde antydet for henne merkelige og ubegripelige ting,
en natt i vár da de váket over innmarken. — Siden hadde hun sett pá næsten
9 Takið eftir orðunum „det rare“ („hið einkennilega“) en þessi orð koma síðar fyrir
sem titill á smásögu eftir Tarjei Vesaas (1952). Hjá Vesaas eru þessi orð einnig
notuð um unga og leitandi erótík.