Skírnir - 01.04.2014, Síða 89

SKÍRNIR
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
87
poetokrati. Gömlu skáldkempurnar — með BjDrnstjerne Bj0rnson
fremstan í flokki — hafa verið ncinázr poetokrater. Skáldin létu sér
ekki nægja að vera leiðandi í umræðu um bókmenntir og listir í sam-
félaginu heldur vildu þau einnig taka þátt í umræðu um pólitík og
samfélagsmál. En eftir því sem samfélagið varð flóknara komu
úrræði skáldanna að minni notum.
Þegar Kristmann Guðmundsson ákveður að gerast poetokrat í
byrjun fjórða áratugarins tekur hann að sér mjög erfitt verkefni.
Sem rithöfundur þarf hann ekki bara að finna velheppnuð lok á
verki sínu út frá listrænu sjónarmiði, heldur einnig að koma fram
með lausnir í samfélagsmálum. Kristmann skrifar um deilur milli
kapítalista og öreiga; milli þeirra sem kaupa og selja vinnuaflið. En
þetta eru engin venjuleg átök heldur er hér um að ræða átökin á
milli helstu pólitísku aflanna í nútímasamfélagi, þ.e. í kapítalískri
samfélagsgerð. Vinstrihreyfingin vildi leggja niður markaðsbú-
skapinn og innleiða í staðinn áætlunarbúskap í einhverri mynd.
Kristmann vildi ekki leysa átökin á þann hátt. Hann sér fyrir sér
borgaralega-mannúðlega lausn til að sætta stríðandi fylkingar; hann
leysir deiluna með einu þéttu handabandi á milli hinna pólitísku afla
(237) . Handabandið leysir ekki bara ættardeiluna heldur einnig
félagslegar deilur sem hafa leitt til ofbeldis og dauða. Presturinn,
Ingólfur, verður ekkjumaður eftir þessar deilur. Hin velviljaða
eiginkona hans, Gunna, tapar lífinu þegar hún reynir að stöðva
verkamennina: ,„Vend om for det er for sent sier hun, ,rolig og
alvorlig‘“ (229). Átökin sem fylgja í kjölfarið kosta hana síðan lífið.
Það er greinilega sú fórn sem þarf að færa í þessum átökum. Við
fylgjumst með átökunum frá sjónarhorni prestsins — og ekkju-
mannsins:
Hjemme ved kirken stanset han og pustet ut efter gangen. — Morgenbri-
sen var alt stilnet av og det var meget lytt. Der hortes tramping av mange
tunge fotter nede fra Vágbyens gater; det var arbeiderne som gikk til sin
gjerning. Ute pá Vágen var det ogsá liv, nogen báter blev rodd bort til traw-
lerne. Og plutselig skingret en fabrikkspipe gjennem stillheten. Hele byen
var som váknet av en tung dos efter den lange arbeidsstans. Nu hortes atter
lyden av jern og stál og duren fra maskinene. — Den store streik var endt.
(238)