Skírnir - 01.04.2014, Page 95

SKÍRNIR
BANKAR f LJÓMA ÞJÓÐERNISHYGGJU
93
þegar sagan átti að sýna að efnahagsleg kreppa og jafnvel sögulegt
hrun væri í aðsigi. Nálgun okkar er þverfagleg og undirstrikar
þannig að efnahagslegar breytur séu hluti af samfélaginu. Löng hefð
er fyrir slíkri nálgun innan mannfræðinnar þar sem fræðimenn hafa
rannsakað efnahagskerfi ólíkra þjóðfélaga sem samofna öðrum
þáttum þess (Schwegler 2009). Innan hagfræðinnar má sjá aukna
áherslu á að skilja efnahagsleg málefni út frá hugmyndum um menn-
ingu (Hofstede, Hofstede og Minkov 2010) sem og gagnrýni á það
hvernig efnahagsleg málefni hafa oft verið skoðuð fyrst og fremst
sem tæknileg úrlausnarefni (Hageraud 2003). I harðri gagnrýni á
nýfrjálshyggjukenningar (e. neoclassical economics) bendir Steve
Keen (2011:15) á að söguleg nálgun hefur að mörgu leyti verið gerð
útlæg úr verkfærakassa hagfræðinga og er ekki kennd í mörgum há-
skólum sem hluti af hagfræði. Eins og við sýnum fram á hér er ein
leið til að tengja saman hagfræði og menningu sú að draga fram
hvernig hagrænar breytur eru hvort tveggja í senn hluti af hnatt-
rænu og staðbundnu umhverfi, svo og tengdar samfélagslegum hug-
myndum um þjóðerni og samkennd. Á Islandi virðist alþjóðavæðing
staðbundins kerfis hafa verið túlkuð með mjög þjóðernislegum
hætti sem átti sér litlar stoðir í fyrri skilningi á Islandi á hlutverki og
eðli bankanna. Það er því nokkur þversögn fólgin í því að á sama
tíma og íslenskt bankakerfi fylgdi í auknum mæli því sem var að
gerast á alþjóðlegum mörkuðum var fjármálaumhverfið á Islandi
túlkað sem hluti af þjóðareinkennum Islendinga.1
1 Greinin er byggð í útgefnum heimildum og frumgögnum sem voru að mestu
leyti fengin með eigindlegum aðferðum. Meginfrumgögn eru umræða fjölmiðla
um íslensku útrásina á tímabilinu 2006-2007, sérstaklega eins og hún birtist árin
2007 og 2006 í dagblöðunum Markaðurinn og Viðskiptablaði Fréttablaðsins.
Einnig var auglýsingum og kynningarefni bankanna 1970-2008, sem er að finna
á Landsbókasafni-Háskólabókasafni, safnað saman. Gögn byggjast á tveimur
rannsóknarverkefnum: Annars vegar rannsókn Kristínar Loftsdóttur, Islensk
sjálfsmynd í kreppu, sem styrkt hefur verið af Rannsóknasjóði Háskóla íslands
og RANNÍS — Rannsóknarsjóði íslands (styrknúmer 130426-051) og hins vegar
doktorsverkefni Más Wolfgangs Mixa undir leiðsögn Vlad Vaiman við Háskól-
ann í Reykjavík. Már vann um árabil í íslenskum bönkum og fjármálafyrir-
tækjum. Inga Hrönn Hasler, Ósk Sturludóttir og Sigurður Ágústsson, meistara-
nemar við Háskóla íslands aðstoðuðu við söfnun gagna sem nýtt voru við ritun
greinarinnar.