Skírnir - 01.04.2014, Page 100

98 KRISTÍN LOFTSDÓTTIR OG MÁR W. MIXA SKÍRNIR
Landsbankanum og Búnaðarbankanum til erlendra banka og ná
þannig með auðveldum hætti í sterk alþjóðleg tengsl og þekkingu.
Niðurstaðan var hins vegar sú að selja hlutinn til innlendra aðila.5
Erlendis hafa fræðimenn sýnt fram á nýfrjálshyggjustefnur, þar sem
ríkisfyrirtæki, meðal annars bankar, hafa oft verið losuð úr viðjum
stjórnmálaafla á yfirborðinu en seld til einstakra aðila sem tengdust
ráðandi öflum innan stjórnmála (Duménil og Lévy 2011; Steger og
Roy 2010). Engin ástæða er til að ætla að slíkt hafi ekki átt við um
Island þegar ríkisfyrirtæki voru einkavædd. Innlendu aðilarnir voru
í eðli sínu frekar fjárfestingabankamenn en bankamenn í þeim skiln-
ingi sem almenn bankastarfsemi er tengd við. Takmark þeirra var alla
jafna að stækka efnahagsreikning sinn afar hratt og verða stórir þátt-
takendur á alþjóðlegum mörkuðum. Fljótlega eftir einkavæðingu
líktist starfsemi bankanna meira alþjóðlegum fjárfestingabanka en
hefðbundinni íslenskri viðskiptabankastarfsemi (Ólafur G. Hall-
dórsson og Gylfi Zoega 2010).
Innganga íslands í EES var augljóslega stórt skref í átt að al-
þjóðavæðingu landsins og hafði mikil áhrif á fjármálakerfið í land-
inu sem mátti nú vera með starfsemi innan svæðisins og að því leyti
til eðlilegt að regluverk íslenska fjármálakerfisins væri aðlagað á þann
hátt að það tæki mið af evrópska svæðinu og reglugerðum þess. Þetta
var þó aðeins byrjunin því að frá því í byrjun árs 2003 til ársloka
2007 fóru íslenskir bankar að fjármagna sig á svæðinu af fullum
krafti, opna útibú víðs vegar um Evrópu og kaupa fjármálafyrirtæki
í stórum stíl (Þröstur Olaf Sigurjónsson 2010). Það er kaldhæðnis-
legt að þetta innflæði fjármagns kom að mestu frá fjármálastofn-
unum í Evrópu sem veittu íslenskum fjármálastofnunum lán.
íslensku aðilarnir töldu fáa vænlega fjárfestingarkosti innanlands6
5 Aldrei hefur fengist opinber skýring á því af hverju ákveðið var að selja ekki er-
lendum aðilum. Leiða má að því líkur að verið væri að tryggja völd þáverandi
valdhafa sem gátu valið þá sem þeir kusu í stjórnir einkavæddu bankanna.
6 Kindleberger og Aliber (2011) fjalla um flæði fjármagns milli landa og áhrif þess
á efnahag þjóðar þegar skyndilegt innflæði á sér stað í hagkerfið. Slíkt veldur yfir-
leitt eignabólu og gerðist einnig á íslandi. Fjárflæðið var aftur á móti svo mikið að
þrátt fyrir mikla skuldasöfnun íslendinga, aukna neyslu og eignabólu þá þurfti
fjármagn samt í stórum stíl að leita út fyrir landsteinana.