Skírnir - 01.04.2014, Side 111

SKÍRNIR BANKAR í LJÓMA ÞJÓÐERNISHYGGJU 109
orðum eins sérfræðings hjá SPV (áður Sparisjóði vélstjóra) þegar
hann fjallar um erlenda gagnrýni á útrásina í kjölfar neikvæðrar
umræðu matsaðila á þenslu bankanna og bætir við: „Dapurlegra er
þó að aðilar hér á landi hafa kosið að enduróma illa ígrundaðar yfir-
lýsingar og órökstudda gagnrýni erlendra samkeppnisaðila“
(„Skoðun: Enginn er annars bróðir 2006). Þessu svipar til um-
ræðunnar fyrir kreppuna miklu í Bandaríkjunum þegar Paul War-
burg, einn af helstu hugmyndasmiðum við stofnun Seðlabanka
Bandaríkjanna árið 1913, lýsti yfir áhyggjum af ofþenslu í fjár-
málakerfinu í upphafi árs 1929; þá var hann gagnrýndur harðlega af
löndum sínum fyrir að gera lítið úr velgengni landsins (e. Sand-
bagging American Prosperity) (Sobel 1968: 126).
Lokaorð
Islenskt bankakerfi breyttist á tiltölulega skömmum tíma úr lokuðu
kerfi, sem byggt var á pólitískri stefnumörkun og fyrirgreiðslu, í
einkavædda banka sem áttu að stuðla að meiri hagræðingu í rekstri
og draga úr pólitískum afskiptum. Sú leið alþjóðavæðingar sem
valin var fól þó ekki í sér aðkomu erlendra aðila heldur fyrst og
fremst stuðning við íslenska einstaklinga við að auka umsvif sín er-
lendis. Áherslur bankanna breyttust í kjölfarið: Áður var höfðað til
sérstakra hópa íslenskra lánþega en nú beindu bankarnir sjónum
sínum aðallega að fjárfestingatækifærum með það að markmiði að
verða mikilvægir þátttakendur á alþjóðlegum mörkuðum. Þessi
áherslubreyting náði varanlegri fótfestu eftir einkavæðingu bank-
anna. Sú gífurlega þensla sem hér varð áratuginn fyrir hrun bar aug-
ljós merki sem sjá má í undanfara annarra stórra efnahagshruna í
sögunni, bæði í efnahagslegu og samfélagslegu tilliti (Reinhart og
Rogoff 2008; Shiller 2001). Viðvörunarraddir voru farnar að heyrast
í upphafi nýrrar aldar um útlánaaukningu, meðal annars tengdum er-
lendum myntum (Seðlabanki íslands 2004; „Viðvörun til allra bank-
anna“ 2004). Þessari gagnrýni var þá oft svarað með tilvísun til þess
að höft á lánum hefðu haldið aftur af íslenskum heimilum til lántöku
og að afnám haftanna væri þannig þáttur í að laga sig að vestrænum
heimi, svipað og sagt var á Norðurlöndum í aðdraganda banka-