Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 112

110 KRISTÍN LOFTSDÓTTIR OG MAR W. MIXA SKÍRNIR
kreppunnar þar fyrir 20 árum (Jonung 2008). Þegar sótt var í vöru-
hús minninganna var lögð sérstök áhersla á landnámsarfleifð og ein-
stakt atgervi Islendinga sem talið var mótað af þessari arfleifð og
veru í harðbýlu landi, en sjónum beint frá þáttum eins og þeim hve
margt var í sögulegu tillliti hliðstætt með íslandi á þessum tíma og
undanfara fjármálabóla annars staðar — hvernig keyrt var áfram á
rauðu ljósi, eins Már Wolfgang Mixa og Þröstur Olaf Sigurjónsson
(2010) hafa orðað það. Hér höfum við bent á að hluti skýringar-
innar á því af hverju viðvörunarmerki voru hunsuð sé fólginn í því
hvernig alþjóðavæðingin var túlkuð á þjóðernislegan hátt á Islandi,
en það undirstrikar að oft er erfitt að aðskilja greiningu á menningu
og fjármálum.
Sterk samstaða myndaðist í íslensku samfélagi um hina svo-
kölluðu útrás sem byggðist meðal annars á því hvernig hún var skil-
greind sem verkefni „okkar“ íslendinga og gagnrýni á einstaka þætti
hennar var þannig auðveldlega túlkuð sem gagnrýni á „okkur“. Það
er nokkuð erfitt að staðhæfa hvort forsvarsmenn í hópi útrásarvík-
inga hafi meðvitað nýtt sér þjóðernisleg stef, en þeir virðast þó að
einhverju leyti hafa reynt að ýkja þessi tengsl, eins og þegar Jón Ás-
geir nefndi snekkjuna sína Viking og kom fyrir þriggja metra háa
styttu af Leifi heppna í móttökunni í höfuðstöðvum sínum í
London (Guðni Elísson 2009). Það er kaldhæðnislegt að þessi
þjóðernislega útrás var að miklu leyti fjármögnuð af erlendum
aðilum, jafnvel Dönum, sem voru á sama tíma gagnrýndir harðlega
í íslenskum fjölmiðlum. Að lokum voru það einnig útlendingarnir
sem tóku skellinn og þurftu að fjármagna að mestu það gífurlega
tap sem ævintýrinu fylgdi. ímynduð sérstaða íslenskrar banka-
starfsemi þjónaði vel tilgangi eigenda og helstu hagsmunaaðila sem
tengdust bönkunum. Sú mynd af hlutverki þeirra og einkennum var
hins vegar í engu samræmi við sögulegar staðreyndir um hlutverk
bankanna.