Skírnir - 01.04.2014, Page 121

SKÍRNIR
MAGNÚS EIRÍKSSON
119
skilningur hans á Biblíunni, hafði tekið á því tímabili sem hlé hafði
verið á skrifum hans (1851-1863). Eftir 1863 birtist í ritum Magn-
úsar róttæk og sívaxandi gagnrýni bæði á Biblíuna og lærdóma
kirkjunnar, einkum þó kenninguna um að Jesús sé sonur Guðs. Á
sama tíma lögðu helstu áhrifamenn kirkjunnar og guðfræðingar í
Kaupmannahöfn sig fram um að halda kenningum Magnúsar utan
við almenna umræðu. Samherjar og skoðanabræður Magnúsar
gagnrýndu þá þöggun af hálfu „hinna lærðu“ en ýmsir leikmenn
með áhuga á trúmálum, eins og trúarlegi rithöfundurinn Andreas
Daniel Pedrin (1823-1891) og póstumsjónarmaðurinn og rithöf-
undurinn Jorgen Christian Faber (1824-1886) fundu hjá sér köllun
til að styðja málstað kirkjunnar manna og taka opinbera afstöðu
gegn viðhorfum Magnúsar.6
Síðustu rit Magnúsar vöktu mjög misjöfn viðbrögð í Danmörku.
I greinum sem birtust flestar ónafngreindar eða undir dulnefni má
finna allt frá afdráttarlausri höfnun til yfirlýstrar samstöðu með
Magnúsi og hans boðskap, en auk þess var breiður hópur gagn-
rýnenda þar á milli sem segja má að hafi verið að meira eða minna
leyti jákvæður í garð Magnúsar. Á íslandi voru viðbrögðin hins
vegar nánast undantekningalaust óvægin. Þar olli hin margumrædda
bók um Jóhannesarguðspjall (1863) áköfum deilum. Það voru ekki
aðeins guðfræðingar eins og Sigurður Melsteð (1819-1895),7 sem
var forstöðumaður prestaskólans í Reykjavík 1866 til 1885, heldur
einnig kaþólsku prestarnir Jean-Baptiste Baudoin (1831-1875) og
Bernard Bernard (1821-1895) sem sáu sig knúna til að andmæla
honum.8 Á hinn bóginn féllu hugmyndir Magnúsar í frjórri jarðveg
í Svíþjóð sem má, að öðrum ólöstuðum, fyrst og fremst þakka
hinum frjálslynda presti Nils Johan Ekdahl (1799-1870) sem þýddi
tvær af bókum Magnúsar yfir á sænsku.9 Það er ekki tilviljun að
6 Um ræðu Magnúsar og framkomu á fjórða kirkjuþingi Norðurlanda í Kaup-
mannahöfn 5.-7. september 1871, sjá Madsen 1871, ásamt hinni vinsamlegu og
dramatísku lýsingu Matthíasar Jochumssonar 1915-1916.
7 Sjá Sigurður Melsteð 1864-1865.
8 Sjá Gunnar F. Guðmundsson 1987. Um gagnrýni Baudoins á Magnús, sjá Baudoin
1867, og einnig viðbrögð Magnúsar við þeim (1868).
9 Sjá Magnús Eiríksson 1864, 1865.