Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 127
SKÍRNIR
MAGNÚS EIRÍKSSON
125
hvernig hann „guðgerir sjálfið og mennskuna“ (VI). Hér vísar ásök-
unin um guðgervingu mennskunnar öðru fremur í kenningu
Martensen um persónulega einingu Guðs og manns (Martensen
1841:53).
Gagnrýni Magnúsar á magnum opus Martensens, nefnilega Den
christelige Dogmatik (1849), má finna í fyrri hluta næstu bókar hans,
Speculativ Rettroenhed (1849), einkum þó gagnrýni á þrenningar-
lærdóminn (sérstaklega greinarmuninn á grundvallarþrenningar-
kenningunni (essential Trinity) og hjálpræðisþrenningarkenning-
unni (economic Trinity)). I seinni hlutanum tekur hann fyrir þátt
Mynsters biskups í Almenna saksóknaramálinu árið 1848. Magnús
bendir á, hvað varðar trúfræði Martensens almennt, að áfram mis-
takist honum að fanga „grundvallareðli“ hins kristna sannleika (IV-
V). Trúfræði hans er „óskapnaður ... Hún er hvorki eitt né neitt,
eða öllu heldur samansafn af öllu mögulegu: biblíulegum þáttum,
kirkjulegum rétttrúnaði, skynsemishyggju, hegelskum vanga-
veltum, gnósísku hugarflugi og öðrum villum“ (74). Enn á ný vísar
Magnús á Kierkegaard sem hann telur einn þeirra „framúrskarandi
gáfumanna" sem hafi reglulega lýst yfir „vanþóknun“ á Martensen
því að Kierkegaard hafi „víða í ritum sínum,“ einkum í Afsluttende
uvidenskahelig Efterskrift, „spottað, raunar hæðst að“ (108) guð-
fræði Martensens.
Eftir að Speculativ Rettroenhed kom út hafði Magnús enga
löngun til að halda áfram ritdeilu sinni við Martensen með útgáfu
fleiri bóka — nema ef Martensen eða einhver fylgjenda hans yrðu
til þess að gera það óhjákvæmilegt. Þegar Martensen gaf út Dogma-
tiske Oplysninger (1850), þar sem hann brást í smáatriðum við gagn-
rýni Rasmusar Nielsen (1809-1884) ogjens Paludan-Múller (1813-
1888)16 á Trúfræði hans, minntist hann einnig á gagnrýni Magnúsar
í formála — og aðeins þar. Þá sá Magnús sig knúinn til að skrifa eina
bók enn gegn Martensen sem birtist á prenti fimm mánuðum síðar,
Den nydanske Theologies Cardinaldyder (1850). I þeirri bók leitast
Magnús við að skerpa gagnrýni sína á Martensen með tilliti til gagn-
rýni Nielsens og Paludan-Múllers. Sú bók reyndist verða síðasta at-
16 Nielsen 1849; Paludan-Miiller 1850.