Skírnir - 01.04.2014, Side 128

126
GERHARD SCHREIBER
SKÍRNIR
laga Magnúsar að Martensen. Enn og aftur kaus Martensen að svara
engu; og í síðari ritum sínum nefnir Magnús hann í mesta lagi laus-
lega eða í framhjáhlaupi. Næstum tuttugu og fimm árum síðar sendi
Magnús Martensen eintak af bók sinni, Joder og Christne (1873),
og lét fylgja bréf þar sem hann biður Martensen um álit á bókinni,
en Martensen brást við með kuldalegri synjun. Undir lok svarbréfs
síns, 21. apríl 1873, lét Martensen í ljós þá ósk sína til Magnúsar „í
fyllstu einlægni“ að „Drottinn upplýsi þig og hjálpi þér að viður-
kenna sannleikann!"17
2. Tímabil x haröari árása á Bihlíuna og kenninguna
um guðdóm Krists (1863-1873)
Frá árinu 1863 gaf Magnús út röð ritverka sem skera sig að verulegu
leyti frá þeim ritum sem hann hafði gefið út áður. Grundavallar-
munurinn liggur í skilningi hans á Biblíunni.18 Magnús hafði aldrei
verið málsvari þeirrar hugmyndar að ritningin hafi orðið til við
guðlegan innblástur, en samt var það Biblían sem hann vitnaði í sem
hina endanlegu heimild allan þann tíma sem hann stóð í ritdeilunni við
Martensen, bæði til að rökstyðja sínar eigin skoðanir og jafnframt í
gagnrýni sinni á sjónarmið annarra. I ritum Magnúsar frá 1863 til
1873 þróuðust hugmyndir hans í átt til sífellt róttækari gagnrýni á
lærdóma kirkjunnar in toto, og varð hann að lokum algjörlega afhuga
þeim. Það varð honum sífellt ljósara að hugmyndin um „guðdóm“
mannkynsins og jafnvel „guðdóm" eins einstaks manns, Jesú frá Nas-
aret (!) — hugmyndin sem hann hafði gagnrýnt svo harkalega í
guðfræði Martensen — mátti í raun þegar finna í sjálfri Biblíunni,
einkum þó í Jóhannesarguðspjalli og bréfum Páls postula.
I stað þess að réttlæta afstöðu sína í samræmi við Biblíuna varð
niðurstaðan sú að Magnús fann sig í vaxandi mæli knúinn til að taka
17 Þetta bréf Martensen til Magnúsar er endurprentað í Hafsteinn Pjetursson 1901-
1902: 137f.; sjá einnig Hafsteinn Pjetursson 1887: 26.
18 Hinn mikli áhugi sem Magnús hafði á verkum meginforkólfa hins svokallaða
Tubinger-skóla — einkum Ferdinand Christian Baur (1792-1860) og Wilhelm
Martin Leberecht de Wette (1780-1849), en einnig David Friedrich Straufi (1808-
1874) — hafa vafalaust haft hvetjandi áhrif á þá afgerandi breytingu sem varð á
skilningi Magnúsar á Biblíunni.