Skírnir - 01.04.2014, Page 129
SKÍRNIR
MAGNÚS EIRÍKSSON
127
afstöðu gegn sjálfri Biblíunni og tók að vefengja réttmæti hennar og
áreiðanleika. Honum fór að finnast að hreinsa þyrfti Biblíuna sjálfa af
„nöðruguðfræði" eins og hugmyndinni um „guðdóm" mannkynsins.
Hinn staðfasti sjálfskilningur sem Magnús birti á sífellt skýrari hátt í
ritum sínum er sjálfskilningur siðbótarmanns. „Siðaskipti verða að
hefjast innan kirkjunnar" (Magnús Eiríksson 1866: XV), skrifaði hann,
„gagngerar umbætur á ríkjandi trúarhugmyndum" (III). Markmiðið
með umbótunum skyldi vera ný „skynsamleg trú“ sem einkenndist af
„einföldum huga“ í jákvæbum skilningi og „náungakærleika".
í bók sinni um Jóhannesarguðspjall (1863), sem er meira en 500
blaðsíður að lengd, leitast Magnús við að sanna hinn „tvöfalda ótrú-
verðugleika“ (471) Jóhannesarguðspjalls.19 Magnús fullyrðir að
textinn geti á engan hátt hafa verið saminn af gyðingi frá Palestínu
og enn síður af Jóhannesi postula, og jafnframt að hugmyndin um
Jesú Krist sem son Guðs eða jafnvel Guð sjálfan „geti undir engum
kringumstceðum talist sönn og ósvikin“ (472). Birtingarmynd Krists
í Jóhannesarguðspjalli er að öllu leyti ólík þeirri er birtist í sam-
stofna guðspjöllunum: á meðan Kristur upphefur sjálfan sig í Jó-
hannesarguðspjalli, leggur hann í samstofna guðspjöllunum alltaf
megináherslu á að elska Guð og elska náungann. Magnús telur af
þessum sökum að hvorki í sögulegu né trúfræðilegu tilliti eigi að
líta á Jóhannesarguðspjall sem sanna uppsprettu kristinnar trúar.
í bók sinni, Gud og Reformatoren (1866), reynir Magnús að sýna
fram á það sögulega hvernig sönn trú — þ.e.a.s. trúin á einn sannan
Guð — hafi villst meira og meira af leið í tímans rás.20 Þróun kirkj-
unnar á fyrstu öldunum eftir daga postulanna einkenndist ekki af
sjálfsopinberun á kristindómnum, heldur einmitt af höfnun og firr-
ingu frá kristindómnum og í því sambandi minnir hann á Franz Over-
beck (1837-1905) og Adolf von Harnack (1851-1930). Magnús kemst
að þeirri niðurstöðu að Jesús frá Nasaret hafi í raun aðeins boðað um-
bætur á gyðingdómi gamla testamentisins; og hann harmar að öðrum
guðfræðingum hafi mistekist að sjá þessa sögulegu staðreynd.
19 Varðandi hin vaxandi jákvæðu umskipti á afstöðunni til bókar Magnúsar, sjá
andlegar játningar Augusts Johansen 1923: 47-76.
20 Sjá Magnús Eiríksson 1866: 30-33, 54-59,147-150.