Skírnir - 01.04.2014, Page 146

ÓFEIGUR SIGURÐSSON
Guðdómurinn er dýr
Rabbað um Georges Bataille og nokkur hugtök
Bannhelgi er verndað svæði, dulmagnað, ósnertanlegt. Afmörkun
slíkra svæða er forn og óskýr, illskiljanleg, óskynsamleg, og ein-
hvern veginn þannig úr garði gerð að erfitt er að finna endanleg svör
um byggingu þeirra. Bannhelgi lýsir yfir að í þeim búi annarlegur
kraftur þar sem óviðráðanleg öfl ráðast eftir öðrum lögmálum en
gilda í hinum veraldlega heimi. Ríki skynseminnar er annars staðar;
bannhelgi byggist á heimi tilfinninganna, birtingarmyndir bann-
helga eru á vissan hátt rökleysur þó að þar gildi einfalt orsakalög-
mál, eða réttara sagt frumstæð hótun. Að raska ró bannhelga er
ávísun á ógæfu, bölvun, og þrátt fyrir margvíslegar birtingarmyndir
þeirra bannhelga sem fylgt hafa samfélögum frá dögun mannsins,
hafa þær allar sama grunntóninn og einn sameiginlegan kontra-
punkt: Hægt er að brjóta gegn bannhelgi.
Gegnumbrotið er leiðin inn á þessi vernduðu svæði, inn í bann-
helgina, hið óþekkta, hið ómögulega, inn fyrir takmörk þekkingar
okkar, reynsluheiminn innra, yfir mæri, handan við birtingar-
myndir, í aðrar víddir. Vegtálminn ítrekar mikilvægi þess að svæðið
sé kannað, án slíkrar varnar kviknar engin löngun, engin hugsun,
enginn leikur, ekkert gerist. Tálmarnir, sem hindra flæði inn á bann-
blettina, virðast vera að minnsta kosti þrenns konar: í fyrsta lagi þeir
sem lúta að náttúrunni, og þá þekkjum við hér á landi sem yfir-
ráðasvæði huldufólks; í öðru lagi samfélagslegir, eða þeir sem lúta að
félagslegum samskiptum og eru gerð skil í mannfræði, siðfræði og
sálvísindum; í þriðja lagi eru það þekkingarfræðilegir tálmar, bein-
tengdir frumspeki, því sem er handan við skynreynslu okkar og
liggur henni til grundvallar.
Gegnumbrot er þýðing mín á hugtakinu transgression, en í það
hugtak blés Georges Bataille lífi um miðja 20. öld og sýndi að ekki
Skírnir, 188. ár (vor 2014)