Skírnir - 01.04.2014, Side 147

SKÍRNIR
GUÐDÓMURINN ER DYR
145
er aðeins um að ræða einfalt brot á lögum eða siðareglum, heldur
hefur hugtakið mun víðari skírskotun í mannlegu samfélagi og sál-
arlífi einstaklinga. Margar leiðir eru færar til að þýða hugtakið.
Matthías Viðar Sæmundsson gerði nokkrar tilraunir í hinum og
þessum ritum til að þýða það sem „markareynslu", „brot“, „hvarfa-
reynslu" , „tilvistarhvörf", „listræn hvörf“, „mærareynslu" og í
rauninni þýðir hugtakið allt þetta hjá Bataille, en „gegnumbrot“ nær
víðtækri merkingunni best þar sem hugtakið lýsir reynslunni af inn-
brotinu gegnum vörn bannhelginnar og umbrotinu sem á sér stað.
Trans merkir gegnum mörk, og er hliðstæð merkingarlegri útvíkkun
á orðinupan, sem merkir allt innan marka/svæðis (pönnu), saman-
ber: panamerican (flugleiðir allsstaðar innan marka Ameríku) og
transeuropean (lestarferðir um öll lönd/svæði Evrópu, út fyrir
mörkin og inn aftur); trans(a)gression, gegnumbeldi: of mikið af
beldi. Brotið er ekki aðeins aðra leiðina yfir einhver mörk sem
eyðast við slíkan árekstur, gegnumbrotið er í báðar áttir, gegnumið
er tvíátta, skipti, og opnar fyrir leið inn og út um takmörk, án þess
að valda mörkunum skaða: „það [gegnumbrotið] opnar fyrir aðgang
að því sem liggur handan við takmörkin sem við yfirleitt virðum, en
viðheldur engu að síður sjálfum takmörkunum eins og þau voru“
(Bataille 1987: 70). Sama má segja um þýðingar milli tungumála.
I ritinu L’Erotisme rekur Bataille tilvist bannhelga aftur til frum-
manna á fornsteinöld líkt og fleiri hafa gert, en telur fullvíst að til-
gangur þeirra hafi verið að útiloka ofbeldi frá samfélaginu. Á
einhverju tímabili hefur maðurinn, með sín frumstæðu verkfæri,
skilið sig frá öðrum náskyldum dýrum með því að stunda vinnu,
„með því að skilja sinn eigin dauðleika og færa sig með óljósum
hætti frá blygðunarlausu kynferði yfir í kynferði með skömm, sem
ól af sér erótík“ (Bataille 1987: 35). Þetta má lesa úr hellamálverkum
og ýmsum öðrum menjum sem talin eru vera frá þessum tíma, til
dæmis á Spáni og í Frakklandi. Lík voru grafin í jörð líkt og tíðkast
enn í dag. I gröfum neanderdalsmanna hafa til dæmis fundist munir
sem benda til þess að þeir hafi stundað helgisiði, unnið, reynt að
halda ofbeldi í skefjum og verið þannig efnahagslegir. Bataille segir
erótík bersýnilega tengjast gróða og umframnauðsynjum, þar er