Skírnir - 01.04.2014, Page 156

154
ÓFEIGUR SIGURÐSSON
SKÍRNIR
Auk þess verndaði bannhelgin veikburða einstaklinga (ófrískar
konur, börn, öldunga), ýmsa atburði ævinnar (vígslur, kynmök,
fæðingar) en einnig, og er það oftlega talin elsta bannhelgin: að
koma í veg fyrir snertingu við lík (endalokin). Upprunalega merkir
bannhelgi: lokað fyrir aðgengi; eða: hér endar veröldin.
Bannhelgi er ætlað að vera föst eining, en hún er sveigjanleg, lifandi;
mörkin geta færst til, sem og hið heilaga svæði í heild sinni. Meðal
frummanna var bannhelgi fyllt töframætti og gat með ýmsum hætti
flust á milli hluta, persóna eða fyrirbæra. Sá maður sem brotið hefur
bannhelgi verður sjálfur (sjálfkrafa) bannhelgur og getur smitað
aðra líkt og hann sé kominn með sjúkdóm. Hann hefur sýkst af
gegnumbroti sínu; hann hefur innbyrt og sýkt sjálfan sig af hættu-
legum eiginleika og freistar annarra til þess að fara að dæmi sínu,
sér í lagi ef refsingin er ekki nógu afgerandi og sýnileg öðrum sem
víti til varnaðar. Fái hann ekki undir eins makleg málagjöld fyrir af-
brot sitt, hvort sem það er bölvun, líflát eða útskúfun, getur svo
farið að hann verði öfundsverður. Því hví skyldi honum leyfast það
sem öðrum er meinað í samfélaginu? Leiðin til valda og sjálfræðis
er vörðuð gegnumbrotum. Hann er sýktur af gegnumbroti sínu
gagnvart bannhelginni og smitar frá sér, hann hefur kallað yfir sig
bölvun og sérhvert fordæmi kallar á annað, hann vekur upp það sem
Freud kallar „tvíáttartogstreitu“. Brotamanninn verður að forðast,
hann hefur öðlast hæfileikann til að kveikja tilfinningalega tvíátt og
freistar annarra til forboðinna athafna; sérhvert brot á bannhelgi
hvetur til eftirlíkingar þar sem löngunin er í stöðugri baráttu við
óttann sem bannhelgin vekur upp. Hættan (töfrakrafturinn) sem
býr í bannhelginni kveikir þá í senn bæði í lönguninni til þess að
brjóta bannið og óttanum gagnvart henni. Bannhelgi er því klofin,
hún er í eðli sínu bæði sadísk og masókísk; hún þráir að brjóta aðra
niður um leið og hún þráir að vera sjálf brotin niður, hún tælir bæði
og hræðir. Hún segir tvennt í senn, annars vegar „Komið til mín“
og hins vegar „Burt með ykkur!“
Handan við bannhelgina búa leyndardómar sem eru verndaðir, og
er það gert með því að bannhelgin sjálf hótar bölvun og harðri refs-