Skírnir - 01.04.2014, Síða 158
156
ÓFEIGUR SIGURÐSSON
SKÍRNIR
setningin, leiksviðið, okkar eina Gestell/Gestalt, það sem er innan
rammans; stellið sem í senn er óendanlega hart og brothætt.5
Ætla má að þar sem uppruni skynseminnar hefur verið stað-
settur, þar sem meðvitundin um endanleikann, ósamræmið, verður
til, og bannhelgi sett á kynlíf og dauða, hafi um leið kviknað þráin
til varðveislu og að halda lífinu í föstum skorðum, koma skipulagi
á verkið og helgina, að viðhalda heiminum eins og hann er í varð-
(bannhelgi)veislu(gegnumbroti). Við getum því sagt að ramminn
utan um lífið, eða sem heldur lífinu saman, stellið, æxlun og dauði
og allt innan þess, marki innri reynslu raunverunnar og staðsetji
hugarheima innan uppsettra bannhelga sem við þráum svo heitt að
brjótast í gegnum, og komast inn á svæði hins ómögulega, svefn-
sæluna, algleymið. En þetta svæði, hið ómögulega, sem liggur
handan við skynmörk okkar, er ekki venjuleg trúarreynsla eða eit-
urlyfjavíma; hið ómögulega, í skilningi Bataille, er innibald dauðans,
innihald tómsins, hin endanlega fjarvera, harkaleg trúarreynsla,
óbærileg nautn. Það sem aldrei verður flúið nema með afneitun og
þaðan sem aldrei verður aftur snúið, að minnsta kosti ekki í þessu
lífi; við höfum aðeins möguleika á vægri og hrollvekjandi snertingu
við raunina, leiftursýn, aðeins brotabroti af þeirri unaðslegu martröð
sem bíður á mærunum, og gegnumbrotið opnar þessa leið inn á
vörðulausa ólánsvegina.
„Guð er ekki takmörk mannsins, en takmörk mannsins eru guð-
dómleg. Eða með öðrum orðum, maðurinn er guðdómlegur í
reynslunni af takmörkum sínum“ (Bataille 1973: 350). Gegnum-
brotið er avant-garde, það fer fram úr veröldinni, fram úr sjálfu sér
og dýfir sér án ábyrgðar inn í mörk hins leyfilega; gegnumbrotið er
banalt. Það er freisting og uppfylling freistinga, það lifir á daðri
5 Hægt er að nota orðið stell á íslensku fyrir notkun Heideggers á hugtakinu „Ges-
tell“, það er stoðgrind, rammi, eða sett. En „Gestalt" hefur verið þýtt innan
sálfræðinnar sem skynheild, sbr. „Gestalt switch", skynheildarskipting (umskipti
á heimsmynd, t.d. kópernikusarbyltingin) innan heimspekinnar. Stellið (sbr.
stjörnurnar á himninum) er einnig ytri ásýnd heimsins hjá Schopenhauer, þ.e. birt-
ingarmynd (Vorstellung), og því freistandi að tengja viljahugtak Schopenhauers við
gegnumbrotið.