Skírnir - 01.04.2014, Page 167
SKÍRNIR TOGSTREITA ÍSLENSKRA STJÓRNMÁLA 165
Eftir á að hyggja sést að ansi margt í útrásinni var æði óskyn-
samlegt. Eigi að síður studdu stjórnvöld útrásina ákaft — með
fullum stuðningi þjóðarinnar — sem varð eins konar viðleitni til
hraðari nútímavæðingar íslensks efnahagslífs. Hugmyndin um
kraftaverk íslensks efnahagslífs, grundvölluð á einstökum eigin-
leikum þjóðarinnar, fékk byr undir vængi og olli því að íslenskir
útrásarvíkingar flugu enn hærra en ella hefði verið. Með þessari öldu
reis fjármálakerfið og óx í tífalda þjóðarframleiðslu landsins.
Að samanlögðu má sjá skyndilega og nokkuð almenna fjár-
málavæðingu samfélagsins verða um síðustu aldamót: Fjármagn
losnaði úr læðingi í kvótakerfinu, framleiðslutæki fjármagnsins
komust í hendur nýrra fjármálaafla með einkavæðingu bankanna
og svo opnaðist fyrir útrásina með EES. Það er því þessi blanda fjár-
magns (kvótakerfið), fjármagnstækja (bankanna) og aðgangs að um-
heiminum (EES) sem útskýrir útrásina.
Fram af hengifluginu,
Strax í kjölfar framangreindra breytinga á hagkerfinu sem fljótt
leiddi til ofvaxtar, meðal annars vegna óvenju vænlegra ytri skilyrða
(að því er virtist), vísuðu flestar opinberar efnahagsáherslur í sömu
átt. Samkeyrsla margra slíkra stefnumála, hvers ofan í annað, jók á
bólumyndun í efnahagslífinu frekar en að draga úr henni (Nielsson
og Torfason 2012). Hér er aðeins stiklað á stóru:
Um leið og stjórnvöld réðust í risastórar opinberar fjárfestingar,
svo sem viðamiklar álversframkvæmdir, voru lán hins opinbera til
húsnæðiskaupa almennings stóraukin og hækkuð í 90% af kaup-
verði. Við það töpuðu bankarnir vænlegum markaði viðbótarlána til
að brúa bilið sem áður var á milli kaupverðs og hámarkslána og hófu
því innreið á húsnæðislánamarkað.
Um leið fór af stað viðamikil afregluvæðing fjármálamarkaðar-
ins og það lágmarksregluverk sem krafist var á innri markaði ESB
var látið duga. Hér er til dæmis áhugavert að bera þetta saman við
Noreg en þar í landi voru hömlur settar við töku innlána í erlendri
mynt. En slík innlánasöfnun erlendis átti eftir koma íslenskum
bönkum illa í koll. Hér var að auki dregið úr bindiskyldu bankanna