Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Page 46

46 Ljósmæðrablaðið • júlí 2011 Því lengi býr að fyrstu gerð
Fjölbreytt og gott
veganesti fyrir lífið
www.barnamatur.is
Aðeins það besta
fyrir börnin!
Hér verður fjallað um niðurstöður fjög-
urra rannsóknarspurninga rannsóknarinnar
en þær eru; hver var fjöldi ógreindra léttbura
sem fæddust á Landspítalanum árin 2005-
2006 eftir 37 vikna meðgöngu; er munur
á því hvort léttburar greinast fyrir eða eftir
fæðingu m.t.t. hvort móðir er íslensk eða af
erlendu bergi brotin; hafa legbotnsmælingar
forspárgildi um hvort léttburar greinast
fyrir fæðingu og er munur á hvort legbotns-
mælingar gefa vísbendingar um lítið barn
eða seinkaðan vöxt fósturs m.t.t. líkams-
þyngdarstuðuls móður?
Bakgrunnur
Ýmis mismunandi greiningarskilmörk eru
notuð til að greina léttbura en algengasta
skilgreiningin er þyngd barns sem er fyrir
neðan 10. hundraðsmark (percentile) miðað
við meðgöngulengd. Þetta þýðir að barnið
er minna en 90% allra barna sem fæðast
við sömu meðgöngulengd (Coomarasamy
o.fl., 2002; Bryan & Hindmarsh, 2006).
Aðalvandamálið við þessa skilgreiningu á
léttbura er sú að hún nær einnig yfir marga
heilbrigða nýbura sem eru litlir að eðlisfari.
Hana skortir því næmi til að finna nýbura sem
eru of smáir af sjúklegum ástæðum. Í dag
er lág fæðingarþyngd (Low Birth Weight) af
flestum skilgreind sem þyngd < 2500g en
vaxtarskerðing (Intra Uterine Growth Rest-
riction) og léttburi (Small for Gestational
Age) eru hugtök sem af mörgum eru lögð
að jöfnu (Bryan & Hindmarsh, 2006). Þó
eru aðrir sem vilja gera skýran greinarmun
þar á en misjafnt á hvaða hátt. Breeze og
Lees (2007) telja léttbura vera þau börn
sem eru lítil að eðlisfari en vaxtarskerðing
eigi við um börn sem vaxa ekki sem skyldi
í móðurkviði og bera þess merki. Lundgren
(2003) segir fræðiheitið léttburi almennt
byggt á tölfræðilegri skilgreiningu á stærð
við fæðingu og ætti að aðgreina frá hug-
takinu vaxtarskerðing sem ætti að skilgreina
sem sjúklega skerðingu á fósturvexti vegna
erfðafræðilegra – eða umhverfisþátta.
Lykilorð: Léttburar, vaxtarseinkun, greining
á meðgöngu, mælingar á legbotnshæð
Þessi grein byggir á lokaverkefni mínu til
embættisprófs í ljósmóðurfræði vorið 2008.
Leiðbeinendur voru Ingibjörg Eiríksdóttir og
Helga Gottfreðsdóttir.
INNGANGUR
Ljósmæður á Íslandi sinna mæðravernd
barnshafandi kvenna og á meðan með-
ganga er talin eðlileg eru þær í lykilstöðu til
að greina vaxtarfrávik barna. Í mæðravernd
mæla ljósmæður stærð legsins á með-
göngu og nota legvaxtarrit sem skimpróf
til að meta stærð barna í móðurkviði. Auk
þess hugar ljósmóðirin að undirliggjandi
þáttum og líðan móður sem gætu gefið
vísbendingar um seinkaðan vöxt. Greining
léttbura á meðgöngu getur skipt miklu máli
þegar kemur að útkomu og framtíðarhorfum
þeirra. Því er mikilvægt að athuga hvert hlut-
fall ógreindra léttburafæðinga er hér á landi
og hvort ákveðnir þættir hafi forspárgildi
fyrir greiningu. Ljósmæður gætu þá fylgt
þeim þáttum sérstaklega eftir til að þróa
þjónustuna. Ávinningurinn verður vonandi
sá að varpa ljósi á þennan hóp einstaklinga
og að undirstrika mikilvægi þess að vel sé
staðið að greiningu og meðferð.
Útdráttur
Tilgangur rannsóknarinnar sem kynntur er í
þessari grein var tvískiptur. Annars vegar að
skoða tíðni ógreindra léttbura eftir 37 vikna
meðgöngu sem fæddust á Landspítalanum
á árunum 2005-2006 og hins vegar að
skoða bakgrunnsþætti til að meta forspár-
gildi sameiginlegra áhrifaþátta á greiningu
fyrir fæðingu.
Rannsóknir benda til þess að börn sem
eru vaxtarseinkuð eigi frekar á hættu að
fæðast andvana eða verða fyrir súrefnis-
skorti í fæðingu en börn með eðlilegan vöxt.
Einnig eru vísbendingar um að börn sem
hafa orðið fyrir vaxtarseinkun á fósturskeiði
eigi frekar í vandamálum á nýburaskeiði og
geti þróað með sér heilsutengd vandamál
síðar á ævinni (Coomarasamy o.fl., 2002).
Greining á meðgöngu getur því skipt miklu
máli þegar kemur að útkomu og framtíðar-
horfum barnsins eftir fæðingu.
Um var að ræða megindlega rannsókn
með afturvirku rannsóknarsniði, byggða á
upplýsingum úr sjúkraskrám. Úrtakið var
börn sem fæddust á LSH árin 2005 og 2006
eftir fullar 37 vikur meðgöngu og fengu ICD
10 greininguna P05.1 Léttburi. Skoðaðar
voru breytur sem fengnar voru úr mæðra-
skrám og af barnablöðum og sónarblöðum.
Tölfræðileg úrvinnsla var að mestu lýsandi
en einnig voru skoðuð tengsl milli ákveðinna
breyta.
Árin 2005 og 2006 fengu 1,9% full-
burða barna (n=111) sem fæddust á Land-
spítalanum greininguna léttburi. Af þeim
sem skoðuð voru gögn um í rannsókninni
(n=92) voru 45,7% greind fyrir fæðingu en
ógreind voru 54,3%. Niðurstöður leiddu í
ljós að þjóðerni móður hafði marktækt for-
spárgildi um hvort léttburarnir greindust
fyrir fæðingu eða ekki (p=0,031). Legbotns-
mælingar gáfu marktækt oftar vísbendingar
um lítið barn eða seinkaðan vöxt fósturs hjá
mæðrum sem voru í kjörþyngd en hjá þeim
sem voru yfir kjörþyngd (p=0,001).
Greining léttbura á meðgöngu
Tíðni ógreindra léttbura og þættir sem hafa
forspárgildi fyrir greiningu þeirra
Birna Málmfríður Guðmundsdóttir
ljósmóðir, Sjúkrahúsinu á Akureyri
Rannsókn