Náttúrufræðingurinn - 2017, Qupperneq 20

Náttúrufræðingurinn
20
sveigir undan Vestfjörðum til vest-
urs í átt að Grænlandi, en minni
grein, Norður-Íslandsstraumur,
streymir áfram til norðurs/norð-
austurs inn á landgrunnið fyrir
norðan land (9. mynd). Yfir land-
grunni Austur-Grænlands og með
landgrunnsbrúninni flytur Austur-
Grænlandsstraumurinn suður á
bóginn pólsjó sem á uppruna sinn
í Norður-Íshafinu. Þriðja mikilvæga
sjógerðin við Ísland er svokall-
aður svalsjór. Hann myndast við
blöndun Atlantssjávar og pólsjávar
og finnst bæði á landgrunninu og
utan þess fyrir norðvestan, norðan
og norðaustan Ísland.
Við botn fékkst ískóð aðallega á
ytri hluta landgrunnsins fyrir norð-
vestan og norðan landið (3. mynd).
Í yfirborðslögum fékkst ískóð (að
langmestum hluta seiði á fyrsta
ári) í suðurhluta Grænlandssunds,
þ.e. djúpt undan Vestfjörðum og
yfir landgrunni Austur-Grænlands
(4. mynd). Þessi útbreiðsla
endurspeglar hinar sjófræðilegu
aðstæður sem lýst er að ofan og
styrkir kenningar um austur-græn-
lenskan uppruna ískóðs við Ísland.
Djúpt undan Vestfjörðum eru
straumaskil hins tiltölulega hlýja
Norður-Íslandsstraums og hins
kalda Austur-Grænlandsstraums.
Hafísinn sem næstum árlega verður
vart undan Vestfjörðum og vest-
anverðri norðurströndinni mynd-
ast aðeins að litlu leyti á staðnum.
Megnið af þessum ís kemur frá
Norður-Íshafinu og berst síðan með
Austur-Grænlandsstraumnum suð-
ur með austurströnd Grænlands.30
Frá Grænlandssundi yfir á íslenska
landgrunnið eru aðeins um 60–70
sjómílur og eftir haf- og veðurskil-
yrðum getur hafís auðveldlega
borist frá Austur-Grænlandi yfir
sundið og til Íslands.31 Ískóð hrygn-
ir nálægt yfirborði, í námunda við
ísinn og undir honum, í desember-
-mars en hámark hrygningar er yfir-
leitt í janúar-febrúar.32–34 Rétt eins
og hafís kunna egg, lirfur og ungviði
ískóðs að berast frá ísröndinni í
Austur-Grænlandsstraumnum og
inn á íslenska landgrunnið norð-
vestan- og norðanlands. Takmörkuð
7. mynd. Samband botnhita og fjölda ískóðs á stöð (a) og samband botndýpis og fjölda ískóðs
á stöð (b) í mars 1985–2013. Heila græna línan á myndunum sýnir hlutfallslegar líkur á
að veiða ískóð sem fall af hitastigi (a) og dýpi (b). Brotnu línurnar sýna 95% öryggismörk.
– The relationship between number of polar cod per station and temperature (a) and depth
(b). Green lines show the fitted mean probability of catching polar cod as a function of
temperature and depth. Broken green lines show 95% confidence limits.
8. mynd. Lengdardreifing ískóðs í stofnmælingum botnfiska í mars 1996–2013 (blá lína) og
seiðarannsóknum í ágúst 1974–2003 (rauð lína). – Length frequency distribution of polar
cod in the Icelandic Groundfish Surveys in March 1996–2013 (blue line) and in the 0-group
surveys in August 1974–2003 (red line).