Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Blaðsíða 8

H a n n e s P é t u r s s o n
8 TMM 2010 · 3
skáldið. Og þeirri hugsjón sór hann enn einu sinni trúnað, nú frammi
fyrir náttúrufegurð Bláskógavegar á logagullinni vornótt.
Ekki er í alla staði geðfellt að líkja dýrð vornætur við skjálfandi
skar í samanburði við framfarir fyrir tilstuðlan hins gullna gjalds, að
gull bankanna skuli taka fram gulli guðs sólar. En margur fyrirgefur
jafnvel svæsnustu öfgar í skáldskap, séu þær meistaralega fram settar.
Og meistaralegt er sjónarhornið sem tengist öfgum Einars Benedikts­
sonar á þessum stað og kemur fram í næstfyrsta erindi Bláskógavegar:
skáldið virðist horfa hátt úr lofti yfir Vatnajökul, lesandi getur ályktað
að það sjái jökulinn í svipaðri mynd og hann birtist á Íslandskortinu
sem mest og bezt var á öndverðum dögum þess, uppdrættinum fræga
eftir Björn Gunnlaugsson. Þar minnir Vatnajökull hálfvegis á stórskorið
hjarta úr ísi („ísnegg“) og fljótin falla þaðan eins og bæði áður og síðan
að tvennum höfum, suður og suðvestur um, norður og norðaustur um,
til hafsins fyrir sunnan land og hafsins við hinar norðlægari strendur,
æðar, slagæðar út frá jökulhjartanu stóra. Einar Benediktsson hafði
dreymt að þær æðar, sér í lagi Jökulsá á Fjöllum og Þjórsá sem að nokkru
þiggur megin sitt úr Vatnajökli, veittu kraft til athafna. En þegar hann
orti lofsönginn um Bláskógaveg biðu öfl Vatnajökuls, marmarans bjarta,
enn „síns upprisudags í gröfum“ og á straumnið fallvatnanna þaðan, á
lífsteikn jökulsins, hlustuðu öræfin í þögn.
4.
Orðið ísnegg, íshjarta, mun Einar Benediktsson hafa smíðað líkt og
mörg fleiri og notað fyrst um kalt hugarþel í kvæðinu Hljóðaklettum
(1905): „eins getur eitt kærleikans almáttugt orð/ íshjartað kveðið frá
dauðum.“ Um sömu mundir bjó hann til skyldar orðmyndir, fosshjarta
í kvæðinu Dettifossi og eldhjarta í Heklusýn, báðar tvær í því skyni að
þjappa saman hugmyndinni um reginorku, annars vegar fallvatns, hins
vegar jarðelds. Af þeim sökum er eðlilegt að hann skyldi ljá orðinu
íshjarta nýja merkingu, láta það tákna jökul sem slær eins og hjarta, því
frá honum streyma fallvötn jafnt og þétt í líkingu blóðs um æðar.
Hugmyndin um jökla landsins sem uppsprettu nýtanlegrar orku
vaknaði snemma með Einari Benediktssyni. Í sérstöku ávarpi til
sólarinnar í áðurnefndu kvæði, Aldamótum, segir:
Skapaðu’ úr klakanum læk og lind
og lífsflóð úr jökulsins serki.