Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Blaðsíða 124

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Blaðsíða 124
D ó m a r u m b æ k u r 124 TMM 2010 · 3 því að maðurinn velur trúna búa innra með honum, þau eru samofin tilvist hans í þessum heimi: „Maðurinn trúir vegna þess að hann óttast tómið, hann óttast tilgangsleysi eigin lífs og allra, hann óttast eigin smæð og vanmátt og einsemd. Hann óttast dauðann. Hann þarf liðsinni og vernd, huggun og von. Hann leitar að því grundvallartrausti á tilverunni sem er ekki háð duttlungum sögunnar …“ (135). Höfundur gengur út frá því að maðurinn eigi enga valkosti í þessu efni, hann sé knúinn til glímunnar hvort sem honum líkar betur eða verr, það megi lesa út úr langri sögu mannsins, ekki síst á okkar tímum. Trúin er samofin mannlegri reynslu, hún er manninum eðlislæg þrá eftir handanlægum veruleika, eftir huggun. En þarf hún endilega að beinast að Guði, getur hún ekki beinst að hverju sem er? Árni virðist ekki í vafa um að trúarleg þrá mannsins geti heldur betur lent á villigötum eins og dæmin sýni á síðari hluta tuttugustu aldar, hún hefur orðið fórnarlamb skurðgoða. Vísindin hafa iðulega komið í stað trúarinnar, ástin einnig, pólitískar hugsjónir, hvort sem það er þjóðernishyggja eða sósíalisminn, listinn gæti verið lengri (68 o. áfr.). Þrátt fyrir hina sterku þrá innra með manninum eftir lífi, sem felur í sér markmið og tilgang, bjóðast honum valkostir. Í því efni hefur hann óneitan­ lega verið býsna iðinn við að láta eitt og annað fara að skipta sig öllu máli í lífinu án þess að svo ætti að vera. Það sem hefur minni háttar tilgangi að gegna í lífi mannsins fer að skipta hann öllu máli. Í því felst hefðbundin skurðgoða­ dýrkun en skurðgoðið uppfyllir ekki þrá mannsins eftir tilgangi og merkingu þegar á reynir, þess í stað fellur það yfir hann að lokum og gerir út af við hann. Árni sýnir með mörgum dæmum hvernig þetta gerist, ofarlega eru honum þar í huga þær systur markaðshyggja (125 o. áfr.) og neysluhyggja samtímans (88). Árni telur að of mikið hafi verið gert úr því að mannfólkið taki trú að skip­ an valdsmanna og höfuðklerka. Trúin er þrá sem býr innst í vitund mannsins. Í því efni vitnar Árni til heimspekingsins og félagsfræðingsins Max Hork­ heimers (d. 1973) sem var einn af talsmönnum Frankfurtarskólans, hann er út af fyrir sig ekkert á móti hefðbundnum trúarbrögðum, hlutverki þeirra og áhrifum „að því tilskildu að menn viðurkenni að þau boða þrá en ekki rétta kenningu“ (168). Einnig orðað hjá Horkheimer sem „þrá eftir því sem er Allt annað“ (201). Árni segir að málið snúist um leit „að merkingu og því algleymi sem leyfir mönnum að komast út fyrir sjálfa sig. Og menn verða að leggja nokkuð á sig til að höndla þetta. Kannski væri best að skoða trúarbrögðin sem listform, að minnsta kosti er það vænlegra til árangurs en rökhyggja, ef menn ætla að komast inn á svið hins heilaga. Finna „hina miklu nærveru“ sem ýmsir trúmenn kunna frá að segja og gefur þeim traust á að lífið hafi tilgang og gildi …“ (164–5). Það er því „gott að trúa. En ekki hverju sem er og ekki hvernig sem er“ (138). Reynslan var einmitt leið þess tímamótaguðfræðings upplýsingartímans sem nefndur hefur verið faðir nútímaguðfræði, Friedrichs Schleiermachers, prófessors í guðfræði við Humboldtháskólann í Berlín (d. 1834). Hann var áhrifavaldur á rómantíska guðfræði Fjölnismanna eins og vel kemur fram í
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.