Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Blaðsíða 109

TMM 2010 · 3 109
D ó m a r u m b æ k u r
Dagný Kristjánsdóttir
Karlsvagninn
Kristín Marja Baldursdóttir: Karlsvagninn. Mál og menning, 2009.
Tvennt dynur yfir geðlækninn Gunni á einum sólarhring; það er brotist inn til
hennar og þjófarnir láta greipar sópa á meðan hún sefur. „Ómissandi“ hlutum
eins og farsíma og tölvum er rænt. Daginn eftir þegar Gunnur er að tygja sig
til brottferðar úr bænum til að jafna sig á áfallinu kemur kunnkona hennar og
þvingar hana til að taka við 14 ára dóttur sinni, Hugrúnu Lind sem kölluð er
Hind, og hafa hana í fóstri yfir helgina! Skáldsaga Kristínar Marju Baldurs­
dóttur, Karlsvagninn, fjallar um átök Gunnar og Hindar.
Átök
Stúlkan Hind er hrjáð barn. Móðir hennar er önnum kafinn arkitekt sem hefur
aldrei haft neinn tíma fyrir dótturina. Hún hefur unnið fyrir Gunni sem líkar
vel við hana vegna þess að hún er flink, hress og flott ung kona, en hún hefur
vanrækt dóttur sína og uppeldi hennar. Fjórtán ára er Hind mikil sund­ og
skautakona. Hún er hins vegar ósiðuð með öllu, kann ekki almenna mannasiði
eins og borðsiði, kann ekki einföldustu húsverk, er alin upp á skyndibitum,
kann enga sögu, þekkir hvorki land sitt né tungu. Hún er látin tala einhvers
konar unglingamál sem sumum lesendum hefur fundist ýkt eða niðrandi. Ekki
má gleyma því að það er sögumaður okkar, Gunnur, sem miðlar því til okkar
og lætur um leið fá tækifæri ónotuð til að leiðrétta beygingar hjá Hind, gagn­
rýna og fordæma málfar hennar. Hið ýkta málfar Hindar er það mál sem
Gunnur heyrir hana tala.
Enginn fullorðinn hefur hjálpað Hind til að fóta sig í mannlegum sam­
skiptum. Þegar sagan sem sögð er í Karlsvagninum hefst, er hún komin á ystu
nöf. „Samkennd hennar er að hverfa. Samkenndin sem gerir hana að mann­
eskju, manneskjur verða svo þjóð.“ (151) Ef samkenndin hverfur er það oftast
afleiðing af sálrænu áfalli eða annarri reynslu sem einstaklingurinn ræður
ekki við. Hverfi samkenndin er ekki hægt að samsama sig öðrum af því að ein­
staklingurinn getur ekki lengur séð sínar tilfinningar í öðru fólki eða deilt
þeim með því. Það fer að skoða aðra sem „hluti“. Þó að þetta ástand flokkist
tvímælalaust undir geðtruflun er auðvelt að fela tilfinningaleysi af þessu tagi
býsna lengi í samfélagsgerð okkar, í fjölskyldum og á vinnustöðum.